فشار خون بالا دغدغه خیلی‌ها در هر سن است و اتفاقا بین زن‌ها و مردها هم رایج است. فرد زمانی به فشار خون بالا یا پرفشاری (hypertension) مبتلا می‌شود که نیروی فشار خون از طریق عروق به طور مداوم بیش از حد بالا می‌رود. در این مقاله قصد داریم، این عارضه به شدت رایج و نگران‌کننده را بررسی کنیم.
در این مقاله می‌خوانید
فشار خون بالا چیست؟
رگ‌های خونی یا در واقع سرخرگ‌ها مقاومت زیادی برابر جریان خون دارند. هرچه رگ‌های خون باریک‌تر باشد، مقاومت بیشتر است و در نتیجه فشار خون هم بیشتر می‌شود.
در دراز مدت، افزایش فشار می‌تواند باعث مشکلات سلامتی از جمله بیماری قلبی شود. فشار خون بالا از عارضه‌های بسیار رایج است. به طور خاص از سال ۲۰۱۷ و بعد از اینکه دستورالعمل‌های ابتلا به بیماری فشار خون تغییر کرد، شمار مبتلایان بسیار بیشتر از پیش شد. پرفشاری بیماری پیش‌رونده است و بنابراین فرد در طول چندین سال به آن مبتلا می‌شود. بنابراین، فرد در ابتلا هیچ علامت و نشانه‌ای احساس نمی‌کند. توجه داشته باشید حتی بدون علائم، فشار خون بالا می‌تواند باعث آسیب به رگ‌های خونی و اندام‌ها، به ویژه مغز، قلب، چشم‌ها و کلیه‌ها شود. تشخیص زودهنگام و به موقع خیلی مهم است. اندازه‌گیری منظم فشار خون می‌تواند به شما و پزشک‌تان کمک کند تا در صورت نیاز، پیشگیری یا حتی درمان‌های مقدماتی را شروع کنید. برای تشخیص دقیق‌تر احتمالا پزشک از شما بخواهد تا در طی چند هفته فشار خون‌تان را اندازه بگیرید و یادداشت کنید تا براساس آن اقدامات لازم را انجام دهد.
درمان فشار خون بالا شامل داروهای تجویزی و تغییر سبک زندگی است. اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند در بلند مدت و حتی میان‌مدت منجر به مشکلات سلامتی، از جمله حمله قلبی و سکته شود.
چگونه متوجه فشار خون بالا بشویم؟
دو عدد نشان دهنده فشار خون هستند. فشار سیستولیک (Systolic pressure) یا «عدد بالا» نشان‌دهنده فشار در رگ‌ها هنگام ضربان قلب و پمپاژ خون است. فشار دیاستولیک (. Diastolic pressure) یا «عدد پایین» نشان‌دهنده فشار موجود در رگ‌ها مابین ضربان قلب است.
اندازه فشار خون برای بزرگسالان در ۵ گروه دسته‌بندی می‌شود:
مرحله سالم: فشار خون فرد سالم بالغ ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه است.
مرحله فشار خون زیادشده: اگر در فردی عدد سیستولیک (عدد بالا) بین ۱۲۰ تا ۱۲۹ میلی‌متر جیوه و عدد دیاستولیک (عدد پایین) کمتر از ۸۰ میلی‌متر جیوه بود، در این صورت فشار خون فرد بالا ست. معمولا پزشکان در این مرحله دارو تجویز نمی‌کنند. توصیه‌های درمان بیشتر تکیه روی تغییر سبک زندگی فرد دارد.
مرحله اول پرفشاری خون: اگر در فردی عدد سیستولیک بین ۱۳۰ تا ۱۳۹ میلی متر جیوه یا عدد دیاستولیک بین ۸۰ تا ۸۹ میلی متر جیوه باشد، گفته می‌شود به پرفشاری مرحله یک مبتلا شده است.
مرحله دوم پرفشاری خون: اگر در فردی عدد سیستولیک بیشتر از ۱۴۰ میلی‌متر متر جیوه یا عدد دیاستولیک بیشتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه باشد، گفته می‌شود به پرفشاری مرحله دوم مبتلا شده است.
مرحله بحرانی پرفشاری: و اگر در فردی، عدد سیستولیک بیش از ۱۸۰ میلی‌متر جیوه یا عدد دیاستولیک بیش از ۱۲۰ میلی‌متر جیوه باشد، به مرحله پر خطر و بحرانی پرفشاری رسیده است. در این صورت فرد نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارد. در ضمن اگر به همراه این فشار خون، علائمی نظیر درد قفسه سینه، سردرد، تنگی نفس یا تغییرات بینایی هم داشته باشد، مراقبت‌های پزشکی در اورژانس حتما ضروری است.
بدیهی ست که اندازه‌گیری فشار خون با دستگاه‌های فشار خون (عقربه‌ای یا دیجیتال) انجام می‌شود. توجه داشته باشید که حتما دست‌بند دستگاه فشار خون باید به اندازه دست‌تان باشد و به خوبی روی باز بنشیند. اگر دست‌بند مناسب و اندازه دست‌تان نباشد، ممکن است عدد دقیق فشار خون را به شما نشان ندهد.
مقدار و اندازه فشار خون در کودکان و نوجوانان کاملا با بزرگسالان متفاوت است. برای نظارت دقیق‌تر باید حتما با پزشک مشورت شود.
نشانه‌های فشار خون بالا چیست؟
فشار خون بالا معمولا وضعیتی کاملا خاموش است. یعنی اینکه در ابتلا ممکن است هیچ علامت یا نشانه‌ای را تجربه نکنید. ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها طول بکشد تا پرفشاری خون به مرحله‌ای برسد تا علائم خود را به طور آشکار نشان دهد. متأسفانه حتی در این صورت هم ممکن است این علائم به مسائل و مشکلات دیگری نسبت داده شود.
علائم پرفشاری شامل:
- گُرگرفتگی
- لکه‌های خونی در چشم (خونریزی زیر ملتحمه)
- سرگیجه
براساس توصیه‌های انجمن قلب آمریکا، برخلاف تصور رایج، پرفشاری خون معمولاً باعث خونریزی بینی یا سردرد نمی‌شود. هر چند در مرحله بحرانی پرفشاری ممکن است این عوارض را هم تجربه کند. اندازه‌گیری مستمر و منظم فشار خون بهترین راه برای تشخیص به موقع پرفشاری است.
اگر سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارید یا عوامل خطرزا ابتلا به بیماری پرفشاری را دارید، حتما توصیه می‌شود فشار خون‌تان را به طور منظم و با برنامه رصد کنید. شاید بپرسید عوامل خطرزا کدام است. در ادامه همراه باشید.
عوامل ابتلا به فشار خون بالا
فشار خون بالا بر اثر عوامل ابتلا به دو گونه متفاوت دسته‌بندی می‌شوند. فشار خون بالا دسته اول و دسته دوم.
فشار خون دسته اول
بیشتر مردم به فشار خون دسته اول مبتلا می‌شوند. عوامل ابتلا به این دسته هم می‌تواند یک یا چند عامل زیر باشد:
عامل ژنتیک: برخی افراد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به فشار خون بالا هستند. عامل ژنتیک ممکن است به دلیل جهش‌های ژنی یا ناهنجاری‌های ژنتیکی به ارث‌رسیده از والدین ایجاد شود.
عامل سن: افراد با سن بیشتر ۶۵ سال بیشتر در معرض ابتلا به پرفشاری هستند.
اضافه وزن: اضافه وزن به مرور زمان می‌تواند منجر به پرفشاری شود.
مصرف زیاد الکل: زنانی که بیش از یک نوشیدنی الکلی در روز و مردانی که بیش از دو نوشیدنی الکلی در روز مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض این بیماری هستند.
فعالیت کم بدنی: فعالیت کم بدنی هم می‌تواند در بلند مدت به پرفشاری مبتلا شود.
ابتلا به دیابت یا سندرم متابولیک: افراد مبتلا به دیابت یا سندرم متابولیک در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فشار خون هستند.
مصرف زیاد سدیم: ارتباط کمی هم بین مصرف بالای سدیم روزانه (بیش از ۱.۵ گرم در روز) و فشار خون بالا وجود دارد. توجه داشته باشید که نمک طعام حاوی سدیم است.
فشار خون دسته دوم
فشار خون دسته دوم اغلب به سرعت رخ می دهد و می‌تواند شدیدتر از فشار خون دسته اول باشد. عوامل ابتلا به فشار خون دسته دوم عبارتند از:
- بیماری کلیوی
- آپنه انسدادی خواب
- نقص مادرزادی قلب
- مشکلات تیروئید
- عوارض جانبی برخی داروها
- استفاده از مواد مخدر غیرقانونی
- مشکلات غده فوق کلیوی
- برخی از تومورهای غدد درون ریز
درمان فشار خون بالا
اول همه باید توجه داشته باشید که در صورت تشخیص باید حتما با پزشک‌تان مشورت کنید. پزشک می‌تواند در ابتدا نوع عامل ابتلا را شناسایی کند و بعد بهترین درمان تجویز کند.
معمولا اگر پزشک پرفشاری را ناشی از عوامل دسته اول تشخیص دهد، تغییر سبک زندگی و برخی داروها را تجویز خواهد کرد. اما اگر عوامل دسته دوم را عامل ابتلا تشخیص دهد، در این صورت برای درمان آن بیماری‌ها و عوامل اقدام خواهد کرد.
