آیا می‌دانید تروما (روان زخم) چیست؟ آیا با راه‌های مواجهه با تروما آشنا هستید؟ تروما به نوعی شرایط روانی پیچیده گفته می‌شود که فرد در مواجهه با رویدادهای غیرمنتظره و استرس زا با آن مواجه می‌شود. بسته به شرایط فرد، این رویدادها می‌تواند از وقایع تلخ مانند مرگ یکی از عزیزان تا اتفاقات معمولی‌تر مانند سخنرانی در جمع متفاوت باشد.
لازم است که بدانید تمام افرادی که با یک رویداد استرس زا مواجه می‌شوند شرایط تروما را تجربه نمی‌کنند. تروما در پزشکی انواع مختلفی دارد که براساس علائم و مدت زمان مواجهه با آن تقسیم بندی می‌شود. بعضی از انواع تروما پس از گذشت چند هفته برطرف می‌شود، اما انواع دیگری از تروما ممکن است تا چندین ماه ادامه داشته باشد. در این مقاله قصد داریم در خصوص تروما و انواع آن صحبت کنیم. با ما همراه باشید و در خصوص این شرایط پیچیده بیشتر بدانید.
در این مقاله می‌خوانید
تروما چیست؟
تروما به مجموعه علائمی گفته می‌شود که به علت مواجهه با یک رویداد، مجموعه‌ای از رویدادها یا مجموعه‌ای از شرایطی ایجاد شده که به عنوان شرایط اضطرار و تهدید کننده جسمی یا عاطفی قلمداد می‌شود. مواجهه با این وقایع می‌تواند اثرات نامطلوبی بر عملکرد جسمی، اجتماعی و عاطفی فرد داشته باشد.
طبق گزارش‌های پزشکی اغلب افرادی که با وقایعی مانند: انواع سوء استفاده، تصادف، از دست دادن بستگان، تجاوز جنسی، خشونت، بلایای طبیعی و ناگهانی مواجهه می‌شوند، تروما را تجربه می‌کنند. اولین واکنش پس از وقوع رویداد آسیب‌زا، شوک و انکار است. سپس واکنش‌های طولانی مدت و آسیب زا دیگر مانند: نوسانات خلقی شدید، خود زنی، آسیب به خود، بازگشت به گذشته و علائم جسمی بروز می‌کنند.
حتی زمانی که فرد تلاش می‌کند به زندگی عادی و روزمره خود بازگردد، اثرات تروما ادامه دارد. به عنوان مثال ممکن است فرد با مشاهده هر نشانه آشنا، به خاطرات گذشته خود برگردد و دچار واکنش‌های غیرقابل پیش بینی، اضطراب شدید، درماندگی، دردهای جسمانی و یا مشکل در تمرکز و خواب شود. بنابراین تروما می‌تواند به طور قابل توجهی بر تمام ابعاد زندگی فرد مانند کار و روابط تاثیر بگذارد.
در زندگی تمام افراد، مواجهه با شرایط اضطراری و گاها دردناک، اجتناب ناپذیر است و بروز پاسخ‌های شدید و آسیب‌ها طبیعی هستند. بنابراین لازم است تمام افراد در خصوص موضوعاتی مانند آشنایی با انواع تروما و آسیب‌های آن از قبل آشنایی داشته باشند.
دقت کنید در مواجهه با تروما آنچه اهمیت دارد تصمیم و واکنش‌های اطرافیان و فرد پس از مواجهه با شرایط تروما است؛ زیرا این گونه تصمیم‌ها گاها می‌توانند مشکل ساز و خطرناک باشند. توصیه می‌شود پس از هرگونه آسیب از حمایت‌های حرفه‌ای یک متخصص سلامت روان مانند: روانشناس یا روانپزشک برای مقابله با استرس، کاهش زمان آسیب روانی و بهبودی استفاده شود.
آشنایی با انواع تروما و علائم آن
به طور کلی ۲ دسته اصلی تروما وجود دارد که شامل: تروما غیرمستقیم و تروما مستقیم است. ترومای غیرمستقیم زمانی رخ می‌دهد که فرد به طور مستقیم یعنی از نظر جسمی با رویداد آسیب زا مواجه نیست و تنها به این علت که شاهد وقایع بوده، دچار آسیب شده است. مثال‌هایی ازاین نوع آسیب می‌تواند شامل مواجهه با تصادف یا تیراندازی به فرد دیگر، شنیدن خبر مجروح شدن یا فوت ناگهانی یکی از عزیزان باشد.
ترومای غیرمستقیم را اغلب افرادی تجربه می‌کنند که با بازماندگان آسیب‌ها یا افراد دچار تروما در ارتباط هستند. به عنوان مثال روان شناسان یا پزشکانی که مرتباً در معرض ماجراهای ناراحت کننده و گزارش‌های تلخ افراد قرار می‌گیرد، گاها دچار ترومای غیر مستقیم می‌شوند.
ترومای مستقیم نیز زمانی رخ می‌دهد که فرد مستقیما ضربه یا آسیب شدید جسمی یا روحی را تجربه می‌کند. این واقعه ممکن است برای خود فرد یا افراد بسیار نزدیک (مثل والدین) او اتفاق افتاده باشد. ترومای مستقیم اغلب با علائم شدیدتری همراه بوده و لازم است برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر، از متخصصان سلامت روان کمک گرفته شود. متخصصان، ترومای مستقیم و غیرمستقیم را براساس شدت، مدت زمان و علائم آن به ۷ نوع اصلی تقسیم می‌کنند.
اگر علاقه مند به آشنایی با انواع تروما هستید برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص ۷ نوع تروما و علل آنها، همچنان این مقاله را دنبال کنید. بر طبق مطالعات psychedelic.support، تروما موضوعی پیچیده و گسترده است و به اختصار شامل موارد زیر است:
تروما نوع ۱ یا حاد
ترومای نوع ۱ که به آن ترومای حاد یا ترومای T نیز گفته می‌شود، به دلیل وقوع حادثه شدید و ناگهانی رخ می‌دهد. همانطور که در مجله Psychology Today نقل شده: «ترومای حاد سبب شوک شدید و ناتوانی در کنترل شرایط فرد می‌شود و لازم است سریعا اقدامات لازم برای احیا فرد انجام شود».
مواردی که اغلب سبب تروما حاد می‌شوند؛ عبارتند از:
- بیماری یا جراحت شدید
- حمله خشونت آمیز
- تجاوز جنسی
- از دست دادن ناگهانی
- قربانی یا شاهد خشونت بودن
- تصادف جاده‌ای
- سانحه هواپیما
- حادثه جنگ نظامی
- بیماری تهدید کننده زندگی
تروما نوع ۲
ترومای نوع ۲ بر اثر تجربه اتفاقاتی رخ می‌دهد که به گفته روانشناسان اغلب در بخشی از زندگی بسیاری از افراد قابل انتظار هستند. با این حال این نوع تجربیات می‌توانند شدیدا آسیب زا باشند. مواردی که اغلب سبب وقوع این نوع تروما می‌شوند، شامل موارد زیر است:
- از دست دادن یکی از عزیزان
- از دست دادن شغل
- تعارض بین فردی
- خیانت
- طلاق
- جابجایی ناگهانی
- مشکلات مالی
تروما نوع ۳
ترومای نوع ۳ یا مزمن که در مواردی به آن ترومای مکرر نیز گفته می‌شود؛ به علت مواجهه با چندین رویداد آسیب‌زا، مداوم و یا طولانی‌مدت در طی یک دوره زمانی مشخص ایجاد می‌شود. این وقایع سبب ایجاد واکنش‌های روحی روانی شدید مثل افسردگی می‌شود. نمونه‌هایی از این وقایع که مواجهه مداوم با آنها سبب تروما مزمن می شود، عبارتند از:
- ابتلا طولانی مدت فرد یا بستگان وی به بیماری
- سوء استفاده جنسی
- خشونت
- آسیب‌های شغلی
- جنگ
تروما نوع ۴
ترومای پیچیده یا نوع ۴ به علت قرار گرفتن طولانی مدت در معرض رویدادها و تجارب تلخی ناشی می‌شود که اغلب در چارچوب رابطه بین فردی و در دوران کودکی فرد رخ داده است. افرادی که از ترومای پیچیده رنج می‌برند اغلب در دوران کودکی در معرض سوء استفاده قرار گرفته‌اند. در این قسمت از مقاله آشنایی با انواع تروما برخی از عوامل متعددی که باعث بروز تروما نوع ۴ می‌شوند؛ اشاره شده است:
- رها شدن
- آزار جسمی
- سوء استفاده جنسی
- سوء استفاده عاطفی
- مواجهه با خشونت یا مرگ
- کودک آزاری
- خشونت خانگی، خانوادگی
- غفلت عاطفی و یا آسیب ناشی از دلبستگی شدید
- توهین کلامی
- خشونت در خانه، مدرسه یا در محیط کار
- تربیت بیش از حد سختگیرانه
- ناآرامی
تروما نوع ۵
تروما نوع ۵ نوعی از ترومای مزمن است که به علت مواجهه با مواردی مانند شرایط اجتماعی و مدنی زیر دیده می‌شود. اثرات این نوع از تروما به طور واضح تهدید کننده جسم و یا زندگی نیستند؛ اما همچنان اثرات نامطلوب بر روان فرد می‌گذارند. علل تروما نوع ۵ شامل موارد زیر است:
- مورد تبعیض قرار گرفتن
- داشتن مشکلات مرتبط با جنسیت
- شکست عاطفی، تحصیلی و یا شغلی
- سرکوب شدن
- فقر
تروما نوع ۶
این نوع تروما ترومای گروهی یا جمعی نیز نامیده می‌شود. تروما نوع ۶ ناشی از آسیب یا ناملایمات عاطفی و روانی است که بر گروه‌ها، جوامع و نسل‌های مختلف تأثیر می‌گذارد. شیوه‌های تربیتی و الگوهای رفتاری نادرست سبب آسیب‌های زیادی می‌شوند که در صورت تکرار باعث ایجاد تروما می‌شود. نمونه‌هایی از آسیب‌هایی که در تروما نوع ۶ دخیل هستند، شامل موارد زیر است:
- نژاد پرستی
- برده داری
- حذف اجباری از خانواده یا اجتماع
- قتل عام
- جنگ
تروما نوع ۷
تروما نوع ۷ که تروما غیر مستقیم نیز نامیده می‌شود، به شرایطی می‌گویند که به علت مواجهه غیر مستقیم فرد با آسیب ایجاد شده است. در مبحث آشنایی با انواع تروما، تروما نوع ۷ برخلاف انواع دیگر، به علت شرایط نسبتا انتخابی رخ می‌دهد. برای مثال افرادی که مشاغلی مانند روانشناسی را انتخاب می‌کنند، در طول زمان ممکن است دچار این نوع از تروما شوند. همچنین مثال‌های دیگری از علل ابتلا به تروما غیر مستقیم شامل موارد زیر است:
- بررسی اخبار مربوط به حوادث و آسیب‌های اجتماعی
- مشاهده فیلم‌های ناخوشایند
- مواجهه با حوادث
- کار در دادگاه
- مواجهه با بیماری و یا رنج حیوانات
- عوارض برخی از داروها
علائم بروز تروما
در خصوص آشنایی و درمان تروما لازم است در درجه اول با علائم آن آشنا باشید تا در صورت مواجهه با این علائم، اقدامات لازم را به سرعت انجام دهید. بر طبق healthmatch.io علائم تروما شامل مجموعه‌ای از آسیب‌های جسمی و روحی است که متناسب با شرایط فرد بروز می‌کند.
مهم‌ترین علائم تروما شامل موارد زیر است:
- ترس
- انقباض عضلات
- کاهش تمرکز
- تغییر رفتار
- تغییر میزان اشتها
- مشکل در عملکرد طبیعی
- انکار و یا امتناع از باور به اینکه اتفاقی رخ داده است
- افزایش ضربان قلب
- خشم
- افسردگی
- اضطراب
- نوسانات خلقی
- احساس گناه
- کناره گیری اجتماعی
- از دست دادن علاقه به انجام هرگونه فعالیت
جمع بندی
در مقاله آشنایی با انواع تروما در خصوص مفهوم تروما، علل و علائم آنها صحبت کردیم. تروما به مجموعه آسیب‌هایی می‌گویند که پس از مواجهه با برخی از وقایع مانند آسیب‌های ناگهانی در افراد ایجاد می‌شود. مهم‌ترین علائم تروما شامل: اضطراب، خشم، افزایش ضربان قلب و شوک است.
آسیب‌های تروما ممکن است تا طولانی مدت یعنی از چندین ماه تا یک سال در فرد باقی بمانند. توجه کنید! اگر به دلایلی دچار تروما شده‌اید یا با فرد آسیب دیده در ارتباط هستید، برای جلوگیری از ابتلا به افسردگی و یا سایر عوارض خطرناک، از راهنمایی‌های متخصص سلامت روان بهره بگیرید.
