بیماری التهابی روده ( Inflammatory Bowel Disease یا به اختصار IBD)  به گروهی از اختلالات گفته می‌شود که در آن روده‌ها ملتهب می‌شوند. بیماری التهابی روده اغلب به عنوان یک بیماری خود ایمنی دسته‌بندی می شود، اما برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که التهاب مزمن ممکن است به دلیل حمله سیستم ایمنی بدن به بدن نباشد. بلکه، نتیجه حمله سیستم ایمنی به یک ویروس، باکتری یا غذای بی‌ضرر در روده است و نتیجه این حمله باعث التهاب روده می‌شود.

دو نوع اصلی بیماری التهابی روده عبارتند از: کولیت اولسراتیو و بیماری کرون. کولیت اولسراتیو محدود به روده بزرگ یا روده بزرگ است. از طرف دیگر بیماری کرون می‌تواند هر بخشی از دستگاه گوارش از دهان تا مقعد را درگیر کند. با این حال، معمولاً آخرین قسمت روده کوچک یا روده بزرگ یا هر دو را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

زمانی که التهاب شدید وجود داشته باشد، بیماری فعال در نظر گرفته می شود و فرد علائم را با شدت بیشتری تجربه می‌کند.

چه چیزی باعث بیماری التهابی روده می شود؟

التهاب روده یک بیماری با علت ناشناخته است. برخی از عوامل یا ترکیبی از عوامل (باکتری‌ها، ویروس‌ها، آنتی ژن‌ها) سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند و باعث یک واکنش التهابی در دستگاه روده می‌شود. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ارثی و ژنتیکی و همچنین عوامی محیطی ممکن است باعث ایجاد التهاب روده شود. همچنین ممکن است بافت خود بدن باعث پاسخ خود ایمنی شود. هر چه باعث آن شود، واکنش بدون کنترل ادامه می یابد و به دیواره روده آسیب می رساند و منجر به اسهال و درد شکمی می‌شود.

شواهدی مبنی بر وجود یک عامل ژنتیکی برای التهاب روده زیاد است، از جمله:

سابقه خانوادگی: حدود ۲۰ درصد از افراد مبتلا به بیماری التهابی روده سابقه خانوادگی آن را دارند.

نژاد: براساس مطالعات در آمریکا، بیماری التهابی روده در افراد سفیدپوست شایع‌تر است. همچنین در یهودیان، به ویژه یهودیان اشکنازی، بیشتر دیده می‌شود.

در سال ۲۰۰۶، اولین ژن مرتبط با بیماری کرون یعنی ژن NOD2، شناسایی شد. از آن زمان تا به حال، پژوهشگران بیش از ۲۰۰ منطقه ژنومی مرتبط با بیماری التهابی روده را کشف کردند.

یافتن یک پیوند ژنتیکی به دانشمندان کمک می‌کند تا تغییراتی که منجر به بیماری التهابی روده می‌شود را درک کنند و به آنها در بهبود درمان کمک کند. یک پیوند ژنتیکی همچنین می تواند منجر به آزمایش التهاب روده شود.

علائم بیماری التهابی روده چیست؟

مانند سایر بیماری‌های مزمن، فرد مبتلا به بیماری التهابی روده معمولاً دوره‌هایی را پشت سر می‌گذارد که در آن بیماری تشدید می‌شود و علائم ایجاد می‌کند، به دنبال آن دوره‌هایی که در آن علائم کاهش می‌یابند یا ناپدید می‌شوند و سلامتی برمی‌گردد. علائم از خفیف تا شدید متغیر است و به طور کلی به قسمت درگیر روده بستگی دارد. این علائم عبارتند زا:

• گرفتگی و درد شکم
• اسهال که ممکن است خونی باشد
• فوریت شدید برای اجابت مزاج
• تب
• کاهش وزن
• از دست دادن اشتها
• کم خونی فقر آهن به دلیل از دست دادن خون

عوارض التهاب روده

بیماری التهابی روده می‌تواند منجر به چندین عارضه جدی شود، از جمله:

• خونریزی شدید روده در اثر زخم‌ها
• سوراخ شدن یا پارگی روده
• تنگی روده که ممکن است منجر به انسداد روده شود. این عارضه  در کرون یافت شد
• فیستول مقعد و بافت اطراف مقعد. این شرایط در کرون شایع‌تر از کولیت اولسراتیو است.
• مگاکولون سمی، که اتساع شدید روده بزرگ است. این عارضه تهدیدکننده زندگی است. این عارضه بیشتر با کولیت اولسراتیو مرتبط است تا کرون.
• سوء تغذیه
• التهاب روده، به ویژه کولیت اولسراتیو، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را نیز افزایش می‌دهد.

التهاب روده می‌تواند سایر اندام‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال، فرد مبتلا به التهاب روده ممکن است آرتریت، بیماری های پوستی، التهاب چشم، اختلالات کبد و کلیه یا تحلیل استخوان داشته باشد. از بین تمام عوارض خارج از روده، آرتریت شایع ترین است. عوارض مفصلی، چشمی و پوستی اغلب با هم اتفاق می افتد.

بیماری التهابی روده چگونه درمان می شود؟

درمان التهاب روده ترکیبی از خودمراقبتی و درمان پزشکی است.

خودمراقبتی

اگرچه هیچ رژیم غذایی خاصی برای پیشگیری یا درمان التهاب روده یافت نشده، اما تغییرات رژیم غذایی ممکن است در مدیریت علائم مفید باشد. مهم است که با پزشک خود در مورد راه های اصلاح رژیم غذایی خود صحبت کنید و در عین حال مطمئن شوید که مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت می‌کنید. به عنوان مثال، بسته به علائم ، پزشک ممکن است به شما پیشنهاد کند که مقدار فیبر یا محصولات لبنی مصرفی خود را کاهش دهید. همچنین، وعده‌های غذایی کوچک و بیشتر بهتر است. به طور کلی، در این بیماری نیازی به اجتناب از برخی موادغذایی نیست، مگر اینکه باعث ایجاد یا بدتر شدن علائم شوند.

درمان پزشکی

درمان پزشکی معمولاً با آمینوسالیسیلات‌ها آغاز می‌شود که داروهای ضد التهابی شبه آسپرین مانند بالسالازید (کولازال)، مسالامین (آساکول، آپریسو، لیالدا، پنتاسا)، اولسالازین (دیپنتوم) و سولفاسالازین (آزولفیدین) هستند. مسالامین را می‌توان به صورت خوراکی مصرف کرد یا به عنوان شیاف رکتوم برای درمان کولیت اولسراتیو تجویز می‌شود. از آنجایی که این داروها ضد التهاب هستند، هم در تسکین علائم تشدید و هم در حفظ بهبودی موثر هستند. پزشک همچنین ممکن است داروهای ضد اسهال، ضد اسپاسم و ضداسید را برای تسکین علائم تجویز کند. توجه داشته باشید که بدون نظر پزشک نباید داروهای ضداسهال مصرف کنید.