پرخوری (Polyphagia) یا به طور دقیق‌تر پرخوری مفرط (hyperphagia) به عارضه‌ای گفته می‌شود که در آن فرد، میل و ولع زیادی به غذاخوردن دارد. البته این ولع می‌تواند هم به صرفِ غذاخوردن و هم به یک غذای خاصی (مثلا فست‌فودها) باشد. پرخوری معمولا با یک یا چند بیماری عمدتا دیابت نوع یک همراه است.
در این مقاله می‌خوانید
دیابت
دیابت یا بیماری قند یک نوع بیماری متابولیکی و مزمن است که نشانه آن قند خون بالاتر در یک دوره زمانی طولانی است. دیابت انواع مختلفی دارد، اما به طورکلی در انواع مختلف آن، بدن نمی‌تواند میزان قند خون را تنظیم کند.
دیابت در صورت عدم درمان باعث افزایش گلوکز (قند) خون به سطوح مضر می‌شود و می تواند باعث آسیب به اندام‌ها یا نارسایی اندام‌های مختلف بدن و حتی مرگ شود.
سه نوع اصلی دیابت عبارتند از:
دیابت نوع ۱ : این یک بیماری خود ایمنی است که قابل پیشگیری نیست. در دیابت نوع ۱، پانکراس انسولین تولید نمی‌کند یا انسولین بسیار کمی تولید می‌کند. این نوع تقریباً همیشه نیاز به تجویز انسولین از طریق تزریق یا پمپی دارد که روی پوست قرار می‌گیرد.
دیابت نوع ۲ : مشخصه این نوع دیابت مقاومت به انسولین است که در آن سلول‌های بدن به طور طبیعی به انسولین پاسخ نمی‌دهند. با گذشت زمان، پانکراس نمی‌تواند انسولین کافی برای جبران مقاومت بسازد و گلوکز خون افزایش می‌یابد.
دیابت بارداری : دیابت بارداری دیابتی است که در دوران بارداری ایجاد می‌شود و معمولا پس از تولد نوزاد از بین می‌رود.
رابطه دیابت و پرخوری
پرخوری یکی از ضلع‌های اصلی عوارض دیابت یعنی پرخوری (پلی‌فاژی)، افزایش ادرار (پولیوریا) و افزایش عطش (پلی دیپسی) است. این سه علامت بارزترین نشانه‌های ابتلا به دیابت است. البته سایر علائم دیابت عبارتند از:
- ادرار شبانه
- کاهش وزن بی‌دلیل
- تاری دید
- بی حسی یا گزگز در دست یا پا
- خستگی
- پوست خشک
- افزایش عفونت‌ها
- زخم‌ها، کبودی‌ها و عفونت‌هایی که دیر التیام می‌یابند
البته علائم دیابت نوع ۱ می‌تواند شامل موارد زیر هم باشد:
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد معده
دیابت بارداری اغلب علائمی ندارد. افرادی که باردار هستند باید بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری یا با تجویز پزشکشان زودتر از نظر ابتلا به دیابت بارداری غربالگری شوند.
قند زیاد یا خیلی کم در خون می‌تواند منجر به پرخوری یا پلی‌فاژی شود. پرخوری در بسیاری از بیماران دیابتی شایع است و اغلب نشانه‌ای از عدم مدیریت درمانی و کنترلی دیابت است.
هایپرگلیسمی
هایپرگلیسمی (Hyperglycemia) به معنای وجود قند بیش از حد در خون است. سلول‌های بدن برای تبدیل قند خون به انرژی به انسولین نیاز دارند. نیاز به انسولین بر اساس نوع دیابت متفاوت است:
- افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ هیچ انسولینی تولید نمی‌کنند یا مقدار بسیار کمی انسولین تولید می‌کنند.
- افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مقاومت به انسولین دارند.
هر دو نوع دیابت از دسترسی سلول‌ها به قند خون و استفاده موثر از آن جلوگیری می کند. در این صورت از آنجایی‌که سلول‌ها انرژی لازم خود را نمی‌توانند از غذای مصرفی دریافت کنند، بدن همچنان سیگنال‌های گرسنگی را ارسال می‌کند. خوردن غذای بیشتر قند خون را بالاتر می‌برد و بدین صورت یک چرخه علت و معلولی بدون انتهای به صورت پرخوری ایجاد می‌شود.
سایر علائم هیپرگلیسمی عبارتند از:
- تاری دید
- تکرر ادرار
- سردرد
- خستگی
- کاهش وزن بی‌دلیل
- عفونت (واژن و پوست)
- زخم‌ها، بریدگی‌ها، کبودی‌ها و عفونت‌هایی که دیر التیام می یابند
- در صورت عدم توجه، هیپرگلیسمی می تواند منجر به کتواسیدوز (تجمع کتون در خون، ایجاد سمیت) در درجه اول در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ شود.
علائم کتواسیدوز عبارتند از:
- استفراغ
- کم آبی بدن
- ادرار با بوی شیرین
- مشکل در تنفس یا هیپرونتیلاسیون (hyperventilation)
- سردرگمی یا سرگردانی
- ضربان قلب تند
- کما
کتواسیدوز یک مشکل اورژانسی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. در صورت عدم درمان سریع می‌تواند منجر به کما یا مرگ شود. اگر علائم کتواسیدوز را دارید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
هیپوگلیسمی
هیپوگلیسمی (Hypoglycemia) به قند خون پایین اشاره دارد و همچنین می‌تواند باعث پرخوری (پلی‌فاژی) شود.
وقتی فرد به هیپوگلیسمی مبتلاست، سلول‌های بدن بیشتر از حد معمول سیگنال‌های گرسنگی به مغز می‌فرستند. دلیل این موضوع هم خیلی واضح است؛ سلول‌ها نمی‌تواند قند را از خون دریافت کنند تا از آن برای انرژی استفاده کنند. البته دلیل این مشکل هم به کمبود قند در خون بر می‌گردد.
هیپوگلیسمی یک اتفاق رایج برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و دیابتی‌هایی است که انسولین یا داروهای دیابت مصرف می‌کنند. دریافت انسولین بیش از حد باعث کاهش بیش از حد قند خون می‌شود.
البته هیپوگلیسمی همچنین می‌تواند ناشی از:
- نخوردن غذای کافی
- انواع غذاهای مصرفی (مثلاً کربوهیدرات بسیار کم)
- زمان یا مقدار انسولین تزریقی اشتباه محاسبه شود
- فعالیت بدنی زیاد
این موارد می‌توانند تعادل بین انسولین و قند خون را از بین ببرند و باعث هیپوگلیسمی شود.
سایر علائم هیپوگلیسمی عبارتند از:
- گرسنگی
- حالت تهوع
- احساس لرزیدن
- عرق کردن، لرز، یا سرد شدن
- احساس عصبی یا اضطراب
- گیجی
- ضربان قلب سریع
- حساسیت روحی یا بی‌حوصلگی
- رنگ پریدگی
- خواب آلودگی
- احساس ضعف و فقدان انرژی
- سردرد
- تاری و اختلال بینایی
- مشکلات هماهنگی در دست و پا
- گزگز یا بی‌حسی در لب ها، زبان یا گونه‌ها
- کابوس یا گریه در خواب (قند خون اغلب در شب کاهش می یابد)
- تشنج
هیپوگلیسمی شدید یک عارضه اورژانس است. قتی قند خونی خیلی پایین می‌آید می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. اگر علائم هیپوگلیسمی را دارید:
- فوراً قند خون خود را آزمایش کنید.
- اگر قند خونتان پایین است، کربوهیدرات های سریع الاثر بخورید یا بنوشید یا قرص گلوکز مصرف کنید.
- این کار را تکرار کنید تا قند خون به حالت عادی بازگردد.
پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید یکی دیگر از بیماری‌های ست که می‌تواند باعث پرخوری شود. فرد زمانی درگیر پرکاری تیروئید می‌شود که غده تیروئید (یک غده کوچک در جلوی گردن) هورمون‌های تیروئیدی زیادی تولید کند. پرکاری تیروئید علاوه بر مشکل پرخوری علائم دگیری هم می‌تواند داشته باشد:
- مشکلات قلبی
- مشکلات استخوان ها و ماهیچه ها
- اختلالات چرخه‌قاعدگی
- مشکلات باروری
- عوارض بارداری
- افزایش متابولیسم (فرایند تبدیل غذا به انرژی) ناشی از پرکاری تیروئید می‌تواند باعث افزایش اشتها و پرخوری شود.
- تپش قلب (ضربان قلب سریع)
- احساس لرزش، عصبی یا اضطراب
- ضعف عضلانی
- کاهش وزن
- مشکلات گوارشی (اسهال و اجابت مزاج بیشتر)
- پوست نازک
- تغییرات قاعدگی
- مشکلات خواب
- دوبینی
- عدم تحمل گرما
- تعریق بیش از حد
- تورم و بزرگ شدن گردن ناشی از بزرگ شدن غده تیروئید
- ریزش مو
- تغییر در بافت مو (شکنندگی در مو)
- برآمدگی چشم
افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ از جمله افرادی هستند که بیشتر در معرض خطر پرکاری تیروئید قرار دارند.
سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مجموعه ای از علائم فیزیکی، روانی و عاطفی است که برخی خانم‌ها در طی یک تا دو هفته قبل از قاعدگی تجربه می‌کنند.
افزایش اشتها و میل به غذا (به ویژه برای غذاهای شیرین یا شور) از علائم PMS هستند.
علائم دیگر عبارتند از:
- نفخ
- حساسیت سینه
- آکنه
- تورم پا و مچ پا
- سردرد
- افزایش وزن
- گرفتگی رحم درست قبل و در چند روز اول قاعدگی
- خستگی و کم انرژی
- درد کمر و عضلات
- تپش قلب
- سرگیجه
- تغییرات عاطفی مانند نوسانات خلقی، حساسیت روحی، افسردگی، پرخاشگری، میل به گریه
- مشکل در تمرکز
- فراموشی
- تغییرات در میل جنسی
اختلالات خواب
خواب مناسب به ویژه برای افرادی که بیماری‌هایی مانند دیابت دارند، مهم است. اختلالات خواب می‌تواند سطح قند خون را از تعادل خارج کند.
کمبود خواب
در حالی که یک یا دو شب بی قرار معمولاً مضر نیست، کمبود خواب طولانی مدت می‌تواند باعث مشکلات قند خون شود که به نوبه خود می‌تواند منجر به پرخوری شود.
خواب ناکافی باعث افزایش هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین می‌شود. این هورمون‌ها حساسیت بدن نسبت به انسولین را کمتر می‌کند.. این موضوع هم باعث افزایش گلوکز (قند خون) می‌شود که می‌تواند منجر به هیپرگلیسمی شود.
علاوه بر افزایش قند خون، پرخوری ناشی از کمبود خواب می‌تواند به دلیل افزایش گرسنگی برای جبران خستگی ایجاد شود.
نوسانات قند خون همچنین می‌تواند خواب کافی و بدون وقفه را برای افراد دیابتی دشوار کند.
استرس، اضطراب یا افسردگی
استرس، اضطراب و افسردگی می‌توانند از طُرق مختلف بر زندگی فرد تأثیر بگذارند. معمولا افراد با استرس زیاد توجه کمتری به خود دارند. تجربه این عوامل استرس‌زا می‌تواند مواردی مانند خوب‌خوردن، ورزش و خواب کافی را دشوارتر کند و در نتیجه باعث مشکلات سلامتی (مانند قند خون کنترل نشده) شود.
استرس و مشکلات سلامت روان گاهی مدیریت دیابت را سخت می‌کند و منجر به افزایش هورمون‌های استرس مانند کورتیزول شود که در نهایت به افزایش قند خون می‌شود.
قند خون کنترل نشده ناشی از استرس، اضطراب یا افسردگی می‌تواند منجر به پرخوری و پلی فاژی شود. گاهی مشاهده‌شده افراد برای فرار از اضطراب، افسردگی یا استرس به پرخوری پناه ببرند.
علائم استرس عبارتند از:
- عصبی بودن
- ضربان قلب سریع
- تنفس سریع و پی‌در‌پی
- مشکلات گوارشی
- افسردگی
علائم افسردگی عبارتند از:
- احساس غمگینی
- تحریک پذیری
- از دست دادن علاقه به فعالیت ها
- احساس بی ارزش بودن
- تغییرات در خواب
- خستگی یا کم انرژی بودن
