سنگ کیسه صفرا از آن دسته بیماری‌ها و عارضه‌های ست که هنوز دانشمندان و پزشکان دقیقا دلیل تشکیل آن را متوجه نشده‌اند. البته تا به حال چندین عامل به ایجاد سنگ کیسه صفرا نسبت داده شده. مواردی نظیر کلسترول و بیلی‌روبین خیلی زیاد، فقدان یا کمبود نمک‌های صفراوری و همچنین عملکرد غیرطبیعی کیسه صفرا از دسته عوامل فیزولوژیکی هستند. البته می‌توان فاکتورهایی نظیر سن، اضافه وزن، برخی بیماری‌ها و رژیم غذایی را هم به عوامل خطرزا در ابتلا به سنگ کیسه صفرا اضافه کرد. در این مقاله قصد داریم سنگ کیسه صفرا، راه‌های پیشگیری و درمان آن را بررسی کنیم.
در این مقاله می‌خوانید
کپسول گیاهی پرولیو باریج
سنگ کیسه صفرا
کیسه صفرا یکی از اندام‌های ست که در قسمت زیرین کبد قرار گرفته. این عضو حیاتی حدود ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر طول و ۴ سانتی‌متر قطر دارد . وظیفه کیسه صفرا نگه‌داری صفرا ست. مایع صفرا در کبد تولید و در کیسه صفرا نگه‌داری می‌شود. صفرا حاوی موادی به اسم «نمک‌های صفراوی» است. این نمک‌ها مثل مواد شوینده طبیعی برای تجزیه چربی موجود در مواد غذایی عمل می‌کند. وقتی غذا از معده به روده حرکت می‌کند، کیسه صفرا شروع به آزادسازی صفرا در مجرای صفراوی می‌کند. از طریق این مجرا، صفرا وارد روده می‌شود. صفرا همچنین به دفع کلسترول اضفی بدن کمک می‌کند. کبد کلسترول را در صفرا ترشح می‌کند. سپس صفرا از طریق دستگاه گوارش آن را از بدن دفع می‌کند.
تا اینجا در مورد کارکرد کیسه صفرا صحبت کردیم؛ اما چطور می‌شود فرد دچار سنگ کیسه صفرا می‌شود.در واقع ته‌مانده سخت‌‌شده و رسوب‌کرده، مایعات دستگاه گوارش مثل خود صفرا باعث تشکیل سنگ می‌شود.
سنگ‌های کیسه صفرا می‌توانند در اندازه‌ها و شکل‌های (از اندازه شن‌ریزه تا اندازه توپ گلف) مختلفی تشکیل شوند. در برخی افراد یک سنگ و در برخی دیگر چندین سنگ در کیسه صفرا ممکن است تشکیل شود.
در بالا اشاره شد که هنوز دقیقا دلیل تشکیل کیسه صفرا مشخص نشده، ولی در پژوهش‌های اخیر برخی دلایل برای این عارضه عنوان شده. برخی از این موارد در ادامه بررسی می‌شود:
کسترول اضافی در صفرا:
گاهی در کیسه صفرا مقدار زیادی کلسترول وارد می‌شود. در این صورت مایع صفرا با کلسترول اشباع می‌شود. به طور دقیق‌تر مقدار کلسترول بیشتر از صفرا می‌شود. همین به هم خوردن توازن حجچم صفرا و کلسترول در کیسه صفرا در تشکیل سنگ صفرا نقش مهمی دارد.
بیلی روبین اضافی در صفرا:
گاهی حجم بیلی‌روبین در صفرا به دلیل برخی بیماری‌ها و عارضه‌ها افزایش می‌یابد. مثلا در سیروز کبدی، اختلالات ژنتیکی خاص خون و عفونت مجاری صفراوی ممکن است، حجم بیلی روبین افزایش یابد. با افزایش حجم بیلی‌روبین سنگ‌های صفرای رنگی تشکیل می‌شود.
نمک‌های صفراوی بسیار کم
کاهش شدید نمک‌های صفرای هم می‌تواند منجر به سنگ کیسه صفرا شود. این نمک‌های برای تجزیه کلسترول در صفرا موثر هستند، بنابراین با کاهش‌شان حجم کلسترول زیاد می‌شود و در پی آن خطر تشکیل سنگ افزایش می‌یابد.
عملکرد غیرطبیعی کیسه صفرا
گاهی عملکرد صحیح و عادی کیسه صفرا دچار اختلال می‌شود. مثلا کیسه صفرا به اندازه منقبض نمی‌شود تا صفرا به طول منظم و کامل تخلیه شود. در این صورت مقداری صفرا باقی می‌ماند که احتمال رسوب‌دهی و تشکیل سنگ صفرا دارد.
عوامل ژنتیک
سابقه خانوادگی و ژنتیکی می‌تواند در ابتلا به سنگ صفرا موثر باشد. در واقع اگر در خانواده شما کسی به سنگ صفرا مبتلا شده باشد، احتمال اینکه شما هم مبتلا شوید، خیلی زیاد است. پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی تا ۲۵ درصد احتمال ابتلا به سنگ صفرا را افزایش می‌دهد.
سبک زندگی
سبک‌زندگی هم می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به سنگ در صفرا شود. در ادامه به برخی از عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به سنگ در صفرا اشاره می‌شود:
اضافه وزن
از چاقی به عنوان یک عامل بسیار مهم در تشکیل سنگ کیسه صفرا اشاره شود. دانشمندان اغلب از یک فرمول ریاضی به نام شاخص توده بدنی (BMI) برای تعریف چاقی و اضافه وزن استفاده می‌کنند. هرچه چاق‌تر باشید، خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا بیشتر می‌شود.
چندین مطالعه نشان داده است که زنان با شاخص توده بدنی بالا تقریبا سه برابر زنان با شاخص توده بدنی بالا سالم در معرض ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستند.
اینکه چرا اضافه وزن یک عامل خطر برای سنگ کیسه صفرا است مشخص نیست. برخی پژوهشگران معتقند افرادی که اضافه وزن دارند ممکن است سطوح بالاتری از کلسترول در صفرا داشته باشند و در نتیجه براساس توضیحات بالا خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا در آنها بیشتر می‌شود. افرادی که اضافه وزن دارند نیز ممکن است کیسه صفرا بزرگ داشته باشند که خوب کار نمی کند.
سایر عوامل خطر
سایر عوامل خطرساز برای سنگ کیسه صفرا عبارتند از:
- سن ۴۰ سال یا بیشتر
- جنسیت (زنان بیشتر از مردان در معرض خطر هستند)
- سطوح بالای تری گلیسیرید
- کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)
- مصرف داروهای کاهنده کلسترول
- دیابت
- بیماری کرون در ایلئوم انتهایی
- سطوح بالای استروژن در دوران بارداری، درمان جایگزینی هورمون یا قرص‌های ضد بارداری
- بیماری کبد
- عفونت مجاری صفراوی
- سیروز
- کم خونی
