نفخ به تجمع گاز در دستگاه گوارش گفته می‌شود. گاز در بدن کاملا طبیعی است، اما بعضی‌ها میزان ناراحت‌کنندگی گاز در معده‌شان تجربه می‌کنند. اگر هم این مشکل دائمی باشد، ممکن است در رونده زندگی روزمه تاثیر منفی بگذارد. بنابراین نیاز است، این عارضه و مشکل رفع شود. نفخ معمولا بر اثر سه عامل اصلی ایجاد می‌شود: بلعیدن بیش از اندازه هوا، مصرف برخی از مواد غذایی و رشد بیش از اندازه باکتری‌ها در روده کوچک. در ادامه قصد داریم به بررسی این عارضه ناخوشایند بپردازیم.
در این مقاله می‌خوانید
نفخ چیست؟
همانطوری‌که در مقدمه اشاره شد، نفخ به وضعیتی گفته می‌شود که احساس می‌کنید معدهتان پُر و سفت‌شده. و البته عامل اصلی آن تجمع بیش از اندازه گاز در معده است. افراد اغلب علائم نفخ با دیگر عارضه‌ها و بیماری‌های مربوط به معده را با هم اشتباه می‌گیرند. مثلا ضعف در دیواره معده علائمی شبیه به نفخ دارد. بنابراین باید در نظر داشته باشید، برای درمان ابتدا باید دلایل ناراحتی در ناحیه شکم و معدهتان را ریشه‌یابی کنید. در صورتی‌که واقعا دلایل مشکلات معدهتان نفخ است، سعی کنید به درمان آن بپردازید.
دلائل و علل نفخ
اولین راه برای درمان پیدا کردن دلیل آن است. همین عارضه‌یابی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. برخی از دلایل شناخته‌شده برای نفخ عبارتند از:
- گاز اضافی در روده
- رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO)
- مقادیر نامنظم میکروارگانیسم‌ها در روده (دیس باکتریوز)
- حساسیت یا عدم تحمل مواد غذایی
- انحنای ستون فقرات کمری و در نتیجه کاهش ظرفیت شکم برای تجمع گاز
- گاستروپارزیس (Gastroparesis) : یک اختلال حرکتی است که توانایی تخلیه معده را به تأخیر می‌اندازد.
- اضطراب و افسردگی هم می‌تواند منجر به اختلالاتی در دستگاه گوارش شود.
در ادامه برخی راه‌ها و روش‌های درمان نفخ آورده شده:
وعده‌های غذایی حجیم ممنوع
خیلی وقت‌ها وقتی حجم زیادی غذا وارد معده می‌شود، تصور می‌کنید که نفخ دارید. در ضمن وقتی معده پر است، جا برای گاز در معده باقی نمی‌ماند. بنابراین با هضم غذا و تولید گاز معده ورم می‌کند و باعث ناخوشی بیشتر شما می‌شود. بنابراین توصیه می‌کنیم در هر وعده حجم خیلی کمی غذا مصرف کنید. برای جلوگیری از ضعف و احساس گرسنگی توصیه می‌شود به جا ۳ وعده ۵ وعده غذا حجم کم مصرف کنید.
به هر حال حجم غذای کم در وعده‌های بیشتر رژیم غذایی مناسب و توصیه‌شده است.
جویدن بیشتر غذا
جویدن بیشتر و بهتر غذا می‌تواند به کاهش و درمان نفخ کمک کند. در واقع، این کار باعث می‌شود مقدار هوای کمتری وارد دستگاه گوارش و معده شود. در ضمن با جویدن آهسته‌تر و بیشتر با حجم کمتری غذا احساس سیری خواهید کرد. با این کار هم به درمان نفخ کمک می‌کنید و هم رژیم لاغری گرفته‌اید.
حذف برخی از موادغذایی
حساسیت و عدم تحمل غذایی نسبتاً شایع است. وقتی از غذاهایی استفاده می‌کنید که معدهتان نسبت به آنها بی‌تحملاست و مثلا دچار دل‌آشوبه می‌شوید، باید انتظار تجمع گاز و نفخ را داشته باشید.
در اینجا برخی از غذاها و مواد رایج که باید مورد توجه قرار گیرد، آورده شده است:
لاکتوز: عدم تحمل به لاکتوز با بسیاری از علائم گوارشی از جمله نفخ همراه است. لاکتوز در واقع کربوهیدرات اصلی شیر است. با مصرف شیر بدون لاکتوز می‌توانید به راحتی جلوی مشکل را بگیرید.
فروکتوز: عدم تحمل فروکتوز می‌تواند هم می‌تواند منجر به نفخ شود
تخم مرغ: گاز و نفخ از علائم رایج حساسیت به تخم مرغ است.
گلوتن: بسیاری از مردم نسبت به گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو و برخی غلات دیگر) حساسیت دارند. همین حساسیت و عدم تحمل گلوتن می‌تواند به مشکلات در سیستم هاضمه و در نهایت نفخ شود.
از بلعیدن هوا و گازها خودداری کنید
دو منبع گاز در دستگاه گوارش وجود دارد. یکی گاز تولید شده توسط باکتری‌های روده و دیگری هوا یا گازی است که هنگام خوردن یا نوشیدن بلع می‌شود.
نوشیدنی‌های گازدار مثل انواع نوشابه‌ها و آب‌میوه‌های گاز می‌تواند منجر به تجمع بیشتر از اندازه گاز در معده و درنتیجه نفخ شوند. نوشیدنی‌های گازدار معمولا با گاز دی‌اکسیدکربن تهیه می‌شوند. این گاز به صورت مایع محلول وارد دستگاه گوارش می‌شوند. ولی در معده از مایع جدا می‌شوند و در نتیجه حجم گاز را افزایش می‌دهند.
جویدن آدامس، نوشیدن با نی، صحبت کردن حین غذاخوردن، با عجله خوردن (جویدن کم غذا) همگی می‌توانند باعث ورود هوای اضافی به معده شوند.
رژیم غذایی
برخی مواد غذایی بیشتر باعث نفخ می‌شوند. معمولا موادغذایی با فیبر زیاد از این دسته هستند. حبوبات و غلات کامل از جمله موادغذایی نفاخ‌اند. در ضمن مصرف غذاهای چرب هم می‌تواند عمل هضم و تخلیه معده را کند کند. هرچند غذای چرب معمولا خوشمزه‌تر است و البته زودتر شما را سیر می‌کند، ولی گاهی باعث نفخ می‌شوند. فست‌فودها هم از دسته غذاهای چرب رایج‌اند و باید در مصرف‌شان تجدید نظر کنید.
سندروم روده تحریک‌پذیر رایج‌ترین مشکل گوارشی در دنیاست. ریشه سندروم روده تریک‌پذیر هنوز ناشناخته شده است، هرچند گفته می‌شوند که ۱۴ درصد از مردم دنیا درگیر آن هستند و البته بیشترشان هم از ابتلا به آن مطلع نیستند.
گاسترولیت باریج
- درمان علائم سندروم روده تحریک پذیر (IBS)
- درمان سو هاضمه
اصلی‌ترین علائم و نشانه‌های ابتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر عبارت است از: نفخ، درد شکم، دل‌آشوبه، اسهال و یبوست.
اکثر مبتلایان به سندروم روده تحریک‌پذیر، نفخ دائمی را تجربه می‌کنند. از این بین ۶۰ درصد هم از نفخ را به عنوان بدترین علامت و نشانه گزارش کرده‌اند. بنابراین درمان سندروم روده تحریک‌پذیر برای درمان نفخ هم می‌تواند یکی از راه‌های موثر باشد.
یبوست
یبوست یکی دیگر از مشکلات گوارشی شایع است و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. مطالعات نشان می‌دهد که یبوست اغلب می‌تواند علائم نفخ را تشدید کند. دریافت مقدار کافی فیبر محلول اغلب برای درمان یبوست توصیه می‌شود.
البته، افزایش فیبر باید با احتیاط در افرادی که نفخ دارند انجام شود، زیرا فیبر اغلب می‌تواند اوضاع را بدتر کند.
موادغذایی پروبیوتیک مصرف کنید
گاز تولیدشده توسط باکتری‌های موجود در روده، عامل اصلی ایجاد نفخ است. انواع مختلفی از باکتری‌ها وجود دارند که می‌توانند در افراد مختلف متفاوت باشند.
تعداد و نوع باکتری‌ها با تولید گاز معده ارتباط مستقیم دارد، و برخی پژوهش‌ها نیز برای اثبات این انجام شده. چندین مطالعه بالینی نشان داده است که برخی مکمل‌های پروبیوتیک می‌توانند به کاهش تولید گاز و نفخ در افراد مبتلا به مشکلات گوارشی کمک کنند. موادغذایی پروبیوتیک می‌توانند مزایای متعدد دیگری نیز داشته باشند، بنابراین قطعاً ارزش امتحان کردن را دارند.
نکته: رژیم پروبیوتیک در بلندمدت موثر است، پس در این مورد صبور باشید.
ضد نفخ
درمان سو هاضمه
مهار تکثیر باکتری های عامل ایجاد زخم و التهاب معده
