شقاق مقعدی از آن دسته ناخوشی‌ها و عارضه‌های آزاردهنده ست که شیوع زیادی دارد. در واقع به بریدگی یا پارگی روی پوست و پوشش مقعد، شقاق مقعدی گفته می‌شود. پوشش روی مقعد نازک است و به همین دلیل احتمال بریدگی و پارگی روی آن براثر عوامل مختلف زیاد است. در این مقاله قصد داریم این دلایل، عوارض و راه‌های درمان این بیماری ناخوشایند را بررسی کنیم.
در این مقاله می‌خوانید
شقاق مقعدی چیست؟
به عضله اطراف مقعد اسفنکتر (Sphincter) گفته می‌شود. البته فرهنگستان زبان فارسی برای واژه اسفنکتر معادل فارسی «بنداره» را انتخاب کرده. اسفنکتر یک عضله دایره‌ای شکل است که معمولا انقباض مجاری و منافذ طبیعی بدن و همچنین باز و بسته‌شدن مجرای یا منافذ را کنترل می‌کند.
اسفنکتر مقعدی بنا بر دلایل مختلف می‌تواند در معرض آسیب و پارگی قرار بگیرید. این آسیب می‌تواند باعث گرفتگی و اسپاسم شود و در نتیجه لبه‌های بیرونی ماهیچه اسفنکتر دچار شکاف شود. هر چقدر گرفتگی و اسپاسم بیشتر شود، شکاف لبه‌ها عضله هم بیشتر می‌شود. هر چقدر اسپاسم بیشتر شود، درد بیشتر می‌شود و به علاوه روند بهبود هم آهسته‌تر صورت می‌گیرد. نکته مهم اینکه، حرکت روده همچنین می‌تواند از جلوی بهبود و التیام شقاق مقعدی را بگیرید.
شقاق مقعدی در صورتی‌که کمتر از ۶ هفته از آن گذاشته باشد عارضه‌ای حاد تلقی می‌شود. ولی اگر بیش از ۶ هفته طول بکشد یا به صورت دوره‌ای و به تناوب عود کند، بیماری مزمن به حساب می‌آید.
کرم آنتی فیشر باریج
- درمان شقاق مقعد
کدام افراد درگیر شقاق می‌شوند؟
شقاق مقعدی رایج است. البته معمولا شقاق با عوارض و بیماری‌ها دیگری نظیر همورویید (بواسیر) اشتباه گرفته می‌شود. هم زنان و مردان می‌تواند درگیر این بیماری شوند. شقاق حتی در کودکان هم مشاهده می‌شود.
افراد بین ۲۰ تا ۴۰ سال عمده‌ترین گروه‌های سنی درگیر شقاق هستند. هرچند همانطوری‌که اشاره شد از کودکان تا سالمندان هم احتمال دچار شدن را دارند.
همچنین شقاق می‌تواند ناشی از برخی بیماری‌ها و عارضه‌های پزشکی دگیر نظیر موارد زیر باشد:
- سرطان مقعد
- سرطان خون
- بیماریهای مقاربتی و HIV
- عوارض ناشی از سایر عارضه‌ها مانند بیماری کرون یا کولیت زخمی (کولیت اولسروز)
- یبوست یا دفع مدفوع بزرگ یا سفت
- اسهال مداوم
- زایمان
فشار زیاد، سفت شدن ماهیچه‌های اسفنکتر مقعدی و خون‌رسانی ضعیف به مقعد ممکن است منجر به پیشرفت شقاق و روند آهسته درمان آن شود.
شقاق مقعدی معمولاً منجر به بیماریهای بدتر و وخیم‌تر نمی‌شوند. شقاق باعث سرطان نمی‌شوند. هرچند واقعا عارضه و بیماری خیلی ناراحت‌کننده‌ای است.
چطور می‌توان از ابتلا به شقاق مقعدی پیشگری کرد؟
برای پیشگیری از ابتلا به شقاق راه‌های زیر پیشنهاد می‌شود.
مواد غذایی فیبردار مصرف کنید.
اگر یبوست دارید. حتما سعی کنید یبوست خود را درمان کنید. دفع مدفوع بزرگ، سفت یا خشک می‌تواند باعث شکاف و شقاق شود. دریافت مقدار زیادی فیبر در رژیم غذایی به ویژه از طریق میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند یبوست را درمان کند. حداقل روی ۲۰ تا ۳۵ گرم فیبر در روز مصرف کنید. غذاهایی که منابع خوب فیبر دارند عبارتند از:
- سبوس گندم
- سبوس جو دوسر
- غلات کامل، شامل برنج قهوه‌ای، بلغور جو دوسر، ذرت بوداده، پاستا، غلات و نان‌های سبوس‌دار
- نخود و لوبیا
- دانه و آجیل
- مرکبات
- آلو و آب آلو
کپسول کاستورکس باریج
ملین، برطرف کننده یبوست
اگر نمی‌توانید فیبر کافی را از طریق رژیم غذایی خود دریافت کنید، بنابراین توصیه می‌کنیم مکمل‌های فیبردار مصرف کنید.
نکته مهم اینکه افزایش مقدار فیبر مصرفی (چه از طریق مواد غذایی چه مکمل فیبر) باید به تدریج انجام شود، تا روده‌ها عادت کنند. در ضمن، دریافت فیبر باید به همراه افزایش مایعات باشد تا از نفخ و گاز جلوگیری شود.
آب بدن را تنظیم کنید.
همیشه به آب‌رسانی بدن توجه داشته باشید. کمبود آب در بدن می‌تواند به یبوست منجر شود. نوشیدن مقدار زیادی مایعات باعث نرم‌تر شدن مدفوع و دفع راحت‌تر آن شود، در نتیجه فشار کمتری به عضله اسفنکتر می‌آید.
به ویژه در فصل گرما و وقتی فعالیت بدنی‌‌تان زیادتر می‌شود، باید بیشتر به آب‌رسانی بدن توجه کنید و بیشتر آب بنوشید.
نکته بعدی اینکه، برخی از نوشیدنی‌ها هم می‌تواند باعث کم شدن آب بدن شود. مثلا نوشیدنی‌های الکلی باعث کم شدن آب بدن شود. نوشیدنی کافئین‌دار هم هرچند می‌تواند باعث افزایش دستشویی رفتن شود، اما زیاد نوشیدن کافئین باعث کم شدن آب بدن شود.
ورزش کنید
یکی از شایع‌ترین علل یبوست عدم فعالیت بدنی است. سعی کنید هر روز حداقل ۳۰ دقیقه (۱۵۰ دقیقه در هفته) ورزش کنید تا بتوانید دستگاه گوارش خود را در وضعیت مناسب نگه دارید.
دستشویی رفتن را به تاخیر نیندازید
هیچ وقت دستشویی رفتن را به تاخیر نیندازید. اگر بدن نیاز به دفع دارد، آن را نباید به بعد موکول کنید، چرا که اگر این کار را تکرار کنید، سینگال‌هایی که به شما اطلاع می‌دهند زمان قضای حاجت فرار رسیده تضیف می‌شود و در نهایت مدفوع خشک‌تر و سخت‌تر می‌شود و مشکلات بعدی پیش خواهد آمد.
تغییر عادت‌ها
برخی از عادت‌های قضای حاجت می‌تواند به سلامت‌تان کمک کند. با رعایت برخی نکته‌ها می‌توانید به کاهش یبوست و کاهش فشار روی مجرا مقعد کمک کنید:
هنگام استفاده از دستشویی، زمان کافی را به خود اختصاص دهید تا بتوانید به راحتی اجابت مزاج را انجام دهید. اما زیاد روی توالت ننشینید.
- هنگام دفع مدفوع زور نزنید.
- ناحیه مقعد را خشک نگه دارید.
- از دستمال توالت نرم، بدون رنگ و بدون بو استفاده کنید.
- اسهال‌تان را درمان کنید.
اگر شرایط دیگری دارید که باعث شقاق می‌شود، مانند بیماری کرون یا سندروم روده تحریک‌پذیر سعی کنید آن را درمان کنید.
شقاق مقعدی در نوزدان
نوزادان هم می‌توانند دچار شقاق مقعدی شوند. برای پیشگیری از شقاق در نوزان توصیه می‌کنیم پوشک نوزاد خود را به طور مداوم عوض کنید و در صورت بروز علائم یبوست از پزشک کمک بگیرید.
