سوختگی
در این مقاله می‌خوانید
اهداف آموزشی
بعد از مطالعه این راهنما قادر خواهید بود:
- اهمیت انواع سوختگی را شرح دهید.
- مراقبت های اولیه در انواع سوختگی را بیان کنید.
- علایم و نشانه های درجه های مختلف سوختگی را بیان کنید.
- توصیه های خودمراقبتی در سوختگی را رعایت کنید.
- مواردی که نیاز به مراجعه به پزشک دارد را بیان کنید.
- مراقبت از زخم های سوختگی را شرح دهید.
مقدمه
سوختگی نوعی آسیب به پوست یا بافت است که می تواند بر اثر گرما، برق، مواد شیمیایی، اصطکاک یا پرتو به وجود آید و با توجه به شدت آن می تواند به صورت سطحی، لایه های زیرین پوستی یا حتی به عضلات و استخوان ها هم آسیب برساند.
اهمیت
سوختگی در ایران به شدت شایع است به طوری که مردم کشور ما ۸ برابر متوسط جهانی دچار سوختگی می شوند. هرچند که همه موارد سوختگی در کشور ثبت نمی شود، اما سالانه در حدود ۳۰ هزار نفر درکشور دچار سوختگی های شدید منجر به بستری می شوند و از این تعداد ۳ هزار نفر فوت میکنند. به همین منظور شناخت انواع سوختگی، یادگیری اقدامات اولیه و مراقبت های پس از آن اهمیت بسیار زیادی دارد.
علایم و نشانه ها
تماس با هر منبع حرارتی باعث ایجاد سوختگی می شود. سوختگی می تواند بر اساس شدت و مدت تماس با منبع حرارتی، باعث ایجاد آسیب های مختلف به اندام گردد؛ اما به طور کلی آسیب های ناشی از سوختگی به سه نوع تقسیم می شود:
سوختگی درجه ۱
سوختگی درجه ۱ را «سوختگی سطحی » نیز می نامند، چون فقط به بیرونی ترین لایه پوست آسیب می زند.
نشانه های واضح سوختگی درجه ۱ عبارتند از:
- قرمزی
- التهاب جزیی (تورم)
- درد
- خشک و پوسته پوسته شدن پوست در زمان التیام یافتن سوختگی
توصیه های خودمراقبتی در سوختگی درجه ۱
پوست سوخته باید تمیز نگه داشته شود، با آب و صابون محل سوختگی را بشویید. ناحیه سوخته را ۲۰ دقیقه در آب تمیز و سرد و سپس ۲۰ دقیقه در آب تمیز و ولرم غوطه ور کنید، این کار سبب کاهش درد خواهد شد.
برای مراقبت از پوست محل سوختگی، میتوانید روی محل سوختگی پماد حاوی روغن ماهی )پماد سوختگی(، پماد اکسیدروی و یا سیلورسولفادیازین بمالید.
نیازی به پیشگیری با آنتی بیوتیک و تزریق واکسن کزاز نیست. تنها ایمن سازی ناقص کودکان باید تکمیل شود.
سوختگی درجه ۲
سوختگی درجه ۲ عمیق تر و وخیم تر از درجه ۱ است، چرا که آسیب دیدگی از لایه سطحی پوست فراتر رفته است. این نوع آسیب، تاول زدن، قرمزی و زخم و التهاب شدید پوست را به دنبال دارد.
نشانه های سوختگی درجه ۲ عبارتند از:
- تاول
- ورم
- کنده شدن پوست همراه با درد شدید
سوختگی درجه ۳
سوختگی درجه ۳ شدیدترین نوع سوختگی است که با بیشترین میزان آسیب دیدگی در تمام لایه های پوست همراه است و گاهی حتی به اندام های اصلی، گردش خون و استخوان ها صدمه می زند.
تصور اشتباهی وجود دارد که سوختگی درجه ۳ دردنا کترین نوع سوختگی است؛ اما این طور نیست. در واقع میزان آسیب دیدگی در این نوع سوختگی آن قدر شدید و گسترده است که احتمال دارد بیمار به دلیل صدمه دیدن عصبها هیچ دردی احساس نکند. سوختگی درجه ۳ با توجه به دلیل سوختگی باعث تغییرهای ظاهری متفاوت در پوست میشود:
- سفید و مومی شدن پوست
- سوختن و تیره شدن پوست
- به رنگ قهوه ای تیره درآمدن پوست
- برآمده و چرمی شدن پوست
توصیه های خودمراقبتی در مواقع سوختگی
- خونسرد باشید.
- با اورژانس ۱۱ ۵ تماس بگیرید.
- از ایمنی صحنه مطمئن شوید.
- اگر صحنه امن نیست و احتمال آسیب به خودتان وجود دارد، وارد آن نشوید!
- اگر سوختگی الکتریکی است، ابتدا منبع برق را قطع کنید.
- ناحیه آسیب دیده را سرد کنید.
- بلافاصله محل آسیب دیده را به مدت حداقل ۲۰ دقیقه زیر شیر آب خنک کنید.
- اگر لباس فرد مصدوم داغ است یا حاوی مواد شیمیایی است، آن را خارج کنید اما اگر لباس به بدن او چسبیده است، آن را جدا نکنید و پس از برش اطراف آن، لباس را خارج کنید.
- در صورت شستشوی چشم، آب را از گوشه چشم وارد کرده و طوری روی چشم بریزید که پسماند آن به چشم دیگر سرایت نکند.
- هرگونه لباس تنگ، حلقه و جواهر را در بیاورید.
- در صورت امکان، اندام آسیب دیده را برای جلوگیری از تورم، بالا نگه دارید.
نکته: اگر اندازه محل سوختگی بیشتر از کف دست است یا در محل مفاصل، قفسه سینه یا اندام تناسلی است، باید حتما مصدوم به مرکز درمانی منتقل شود.
- اگر مصدوم احساس غش میکند او را بلافاصله به پشت بخوابانید.
- از یک پانسمان استریل و سبک استفاده کنید.
- از قرار دادن یخ به طور مستقیم روی زخم خودداری کنید.
- از روش های ابداعی و سنتی مانند زدن خمیردندان، کرم،سیب زمینی و… خودداری کنید.
- تحت هیچ عنوان تاو لها را پاره نکنید.
- بیمار را گرم نگه دارید.
- زمان مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی
- مهم است که تشخیص دهید چه زمانی، یک سوختگی می تواند در خانه درمان شود و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید یا از اورژانس ۱۱ ۵ کمک بخواهید. در موارد زیر لازم است به پزشک مراجعه کنید:
- سوختگی، ناحیه ی وسیعی از پوست را درگیر کرده است.
- سوختگی شامل صورت، دست ها، قفسه سینه، مفاصل، اندام های تناسلی یا کشاله ران است.
- زخم دردناک یا بدبو شده است.
- درجه حرارت بدن مصدوم بالاست و تب دارد.
- فکر میکنید مصدوم دچار سوختگی درجه سوم حتی با وسعت کم شده است.
پیگیری و مراقبت های بعدی
در هر نوع سوختگی احتمال بروز عفونت به دلیل آسیب به پوست و ورود باکتری از این راه وجود دارد. «عفونت جریان خون » نیز پیآمد اکثر موارد سوختگیهای شدید است که به شوک یا حتی مرگ میانجامد. به همین منظور مراقبت از زخم ناشی از سوختگی و تعویض منظم و صحیح پانسمان آن، ضروری است.
- یکی دیگر از مواردی که پس از سوختگیها مورد توجه است، رژیم غذایی است.
- اهداف رعایت رژیم غذایی در این بیماران در درجه اول پیشگیری از ایجاد سوءتغذیه، کمک به تامین آب و مواد کافی برای جلوگیری از ایجاد شوک و سرعت بخشیدن به بهبود زخمها است. به همین منظور رعایت نکات تغذیه ای زیر توصیه میگردد:
- مصرف حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب در روز برای حفظ تعادل مایعات
- مصرف چربیهای سالم مانند ماهی، دانه کتان و کنجد
- مواد غذایی حاوی ویتامین های « ث « ،C » آ A » و « ایی E » ، مانند هویج، اسفناج،
- جعفری و…
توصیه های خودمراقبتی طب ایرانی در سوختگی
طب ایرانی در خصوص سبک زندگی سالم و پیشگیری و درمان بیمار یها، راهکارهای متعددی را ارایه میدهد، بدیهی است بررسی دقیق علت هر شکایت و انتخاب بهترین را هکار با بهر ه گیری از دستورهای طب رایج و طب ایرانی باید مدنظر قرار گیرد.
درمان سوختگی در طب ایرانی:
- روغن زیتون، سفیده تخم مرغ، جوش شیرین روی موضع مالیده شود.
- گلاب سرد مخلوط با حنا بر روی موضع مالیده شود.
- ژل آلوئه ورا بر روی موضع مالیده شود.
