سنگ کلیه و راههای پیشگیری و درمان آن
حتما همهی شما با کلیه آشنایی دارید. هر فردی به طور طبیعی یک جفت کلیه دارد که لوبیایی شکل و قهوهای رنگاند و در طرفین ستون فقرات و به طور موازی با مهرهای یکم تا سوم قرار گرفتهاند. البته دو کلیه کاملا موازی یکدیگر نیستند و کلیه چپ کمی بالاتر از کلیه سمت راست واقع شده است. دلیل این عدم تقارن هم به موقعیت و شکل کبد در بالای کلیه راست برمیگردد.
کلیهها از میلیونها ساختار میکروسکوپی به نام نفرون تشکیل شده است. کارکرد این نفرونها سمزدایی، فیلتر کردن و جداسازی ناخالصیها خون است. مواد زائد حاصل از این پالایش به مثانه فرستاده میشوند تا طی یک فرایندی به صورت ادرار از بدن دفع شوند.
البته کلیهها مسئول تنظیم میزان آب بدن هم هستند؛ به این صورت که وقتی آب بدن بیش از اندازه میشود، آن را از بدن خارج میکند و وقتی بدن به آب بیشتری نیاز داشت، بازیابی آن را بیشتر میکند.
به علاوه، کلیهها باید میزان پیاچ (pH) خون را با تنظیم میزان مواد معدنی نظیر نمک، پتاسیم، کلسیم و فسفات بدن در حد ایدهآل نگهدارد.
کلیهها در ضمن چند هورمون کاربردی بدن را تولید میکنند. هورمون تنظیم فشار خون و هورمون تولید سلولهای قرمز (ناقلهای اکسیژن و مواد غذایی ضروری به کل بدن) در کلیه ساخته میشوند.
پس ناگفته مشخص است که هرگونه آسیب و بیماری کلیوی باعث اختلالات اساسی در کل سیستم بدن میشود و بنابراین باید برای سلامتی کلیههای نهایت تلاش را انجام داد.
سنگ کلیه یکی از شایعهترین بیماریهای کلیوی است. متأسفانه براساس آمار ایران یکی از بالاترین آمار مبتلان به بیماری سنگ کلیه را در دنیا دارد. گفته میشود سالانه از بین هر ۱۰۰ هزار نفر ۱۳۶ نفر مبتلا به بیماری سنگ کلیه میشود، که نرخ ابتلای خیلی زیادی ست. در ضمن گزارشها نشان میدهد که سرعت رشد نرخ ابتلا به بیماری در ایران هم زیاد است.
بنابراین از آنجایی که این بیماری در جامع ما شیوع زیادی دارد، ما باید اطلاعاتمان را در مورد آن بیشتر کنیم.
در این مقاله میخوانید
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سنگکلیه هستند؟
سنگ کلیه در مردان بیشتر از زنان شایع است. اکثر افرادی که سنگ کلیه را تجربه می کنند، بین ۳۰ تا ۵۰ سال سن دارند. سابقه خانوادگی سنگ کلیه همچنین باعث افزایش احتمال ابتلا به آن ها می شود.
انواع سنگ کلیه
دانستن نوع سنگ کلیه به تعیین علت آن کمک می کند و ممکن است سرنخ هایی در مورد چگونگی کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه شما را به شما نشان دهد. اگر ممکن است سعی کنید سنگ کلیه دفع شده خود را نگهداری کنید و آن را به دکتر خود را برای تجزیه و تحلیل ارائه دهید
انواع سنگ کلیه عبارتند از:
سنگ های کلسیم:
اکثر سنگ های کلیه سنگ های کلسیم هستند که معمولا به شکل اگزالات کلسیم هستند. Oxalat یک ماده طبیعی است که در غذا یافت می شود و روزانه توسط کبد شما ساخته می شود. بعضی از میوه ها و سبزیجات و همچنین آجیل و شکلات،دارای اگزالات بالا هستند.
عوامل تغذیه ای، دوزهای بالا ویتامین D، جراحی بای پس روده و چندین بیماری متابولیکی باعث افزایش غلظت کلسیم یا اگزالات در ادرار می شود.
سنگ های کلسیم نیز ممکن است به شکل فسفات کلسیم رخ دهند. این نوع سنگ در شرایط متابولیک، مانند اسیدوز لوله ای کلیه، شایع است. همچنین ممکن است همراه با سردردهای خاص میگرن یا داروهای تشنج خاص مانند (Topamax) همراه باشد.
سنگ های ستروویت
سنگ های ستروویت (Struvite) در پاسخ به عفونت، مانند عفونت مجاری ادراری تشکیل می شود. این سنگ ها می توانند به سرعت رشد کنند و کاملا بزرگ شوند، گاهی اوقات با نشانه های کمی و یا هشدار کمی همراه هستند.
سنگ اسید اوریک:
سنگ های اسید اوریک می توانند در افرادی ایجاد شوند که مایعات کافی نداشته باشند یا مایع بسیار زیادی را از دست داده باشند، کسانی که رژیم غذایی با پروتئین بالا دارند و کسانی که نقرس دارند. برخی از عوامل ژنتیکی همچنین ممکن است خطر ابتلا به سنگ اسید اوریک را افزایش دهند.
سنگهای سیستین:
این سنگ ها در افراد مبتلا به اختلال ارثی ایجاد می شود که باعث می شود کلیه ها، اکسیدهای خاصی از اسیدهای آمینه (سین سینیری) را دفع کنند.
زمانی که سنگ کلیه دفع میشود پزشک آن را تجزیه و تحلیل میکند تا بداند از چه چیزی ساخته شده است. ۸۰% سنگ کلیه از کلسیم ساخته شده و بقیهی آن اسید اوریک، استروویت یا سیستین است. تجزیه و تحلیلهای شیمیایی نشان میدهد چه نوع سنگی دارید. در این صورت با انجام اقداماتی میتوانید از تشکیل مجدد آن جلوگیری کنید.
اما چه عواملی باعث سنگسازی میشود یا جلوگیری از آن میکنند؟
آب بنوشید و باز هم آب بنوشید
سنگ های کلیه معمولا از کلسیم، فسفات، اگزالات، مواد معدنی جذب شده از غذاها که توسط ادرار دفع می شوند ساخته می شوند. وقتی ادرار خیلی غلظت می گیرد این مواد معدنی می توانند یک سنگ را شکل دهند. سعی کنید روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید تا ادرار رقیق شود. ( آبی که می نوشید را خوش طعم کنید)
حرکت کنید
بر اساس تحقیقات مقداری ورزش سبک می تواند خطر سنگ کلیه را تا ۳۳ درصد کاهش دهد. تنها ۳ ساعت پیاده روی در هفته یا یک ساعت دویدن می تواند نحوه کنترل مواد معدنی غذایی توسط بدن را طوری تغییر دهد که از ایجاد سنگ کلیه پیشگیری شود.
کنار گذاشتن نوشابه
تحقیقات جدید نشان داده اند که افرادی که حداقل روزی یک مرتبه نوشیدنی های شیرین گازدار مانند نوشابه استفاده می کنند، ۲۳ درصد بیش از دیگران در خطر ایجاد سنگ کلیه قرار دارند، اما چرا؟ فروکتوز دفع کلسیم، اگزالات، و اسید اوریک را افزایش می دهد، که با ساخت سنگ کلیه در ارتباط است.
دریافت کلسیم خود را بالا ببرید
از آنجا که کلسیم یکی از عوامل ایجاد سنگ کلیه است بعضی فکر می کنند اجتناب از این ماده معدنی از ابتلا به سنگ کلیه جلوگیری می کند. برعکس این قضیه درست است: کلسیم در رژیم غذایی با اتصال به اگزالات در روده ها مانع رسیدن آن به کلیه می شود و در واقع می تواند از ساخت سنگ کلیه پیشگیری کند.
مواظب این سندروم باشید
سندروم متابولیک یک وضعیت بسیار جدی است که با حملات قلبی ، دیابت و حتی مرگ در ارتباط است. این سندروم را با ۳ تا ۵ مورد از این صفات می شناسیم: چربی اضافی ناحیه شکم، تری گلیسیرید بالای خون، HDL پایین ( کلسترول خوب )، فشار خون بالا، و اختلال تحمل گلوکز. اگر تنها دو مورد از این مشکلات را داشته باشید خطر سنگ کلیه تا ۵۴ درصد بالا می رود و اگر سه مورد باشد تا ۷۰ درصد.
صبح ها یک فنجان قهوه میل کنید
تحقیقات نشان داده افرادی که روزانه حداقل یک فنجان قهوه حاوی کافئین مصرف می کنند ۲۶ درصد کمتر در خطر سنگ کلیه قرار دارند، این مقدار برای کسانی که چای می نوشند ۱۱ درصد است.
در مورد پروتئین کمی احتیاط کنید
متخصصان می گویند پروتئین بیش از حد در برنامه غذایی می تواند فضایی ایده آل برای تولید سنگ کلیه ایجاد کند. سعی کنید مقدار مصرف گوشت خود را کم کنید و ماست را هم در حد طبیعی و متعادل میل کنید.
لیتورکس بی باریج اسانس
در اروپا از گیاه علف طلایی برای مدت بیش از ۷۰۰ سال در درمان نفریت مزمن، سیستیت، سنگ های ادراری، روماتیسم و به عنوان یک داروی ضد التهاب استفاده شده است. عصاره علف طلایی در ترکیب بسیاری از فرآورده های مدر مورد استفاده در درمان سنگ های ادراری و مشکلات پروستات بکار رفته است. اثرات فارماکولوژیک این فرآورده ها عمدتاً به خاطر وجود ترکیبات فنولی است. فلاونوئیدها (حداقل ۵/۲ درصد)، خصوصاً فلاونول ها ترکیبات فنولی مهم در علف طلایی می باشند زیرا دارای اثرات آنتی اکسیدان و جمع آوری رادیکال های آزاد هستند. اخیراً ترکیبات پلی فنولی بطور گسترده ای مورد مطالعه قرار گرفته اند زیرا در چند بیماری دستگاه ادراری اثرات بالقوه ای داشته اند.
داروهای گیاهی حاوی علف طلایی طی قرن ها برای درمان بیماریهای دستگاه ادراری بخوبی مورد آزمایش قرار گرفته اند. این داروها بواسطه داشتن اثرات ضد التهاب، آنتی میکروبیال، دیورتیک، آنتی اسپاسمودیک و مسکن؛ برای درمان التهاب، عفونت، پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه و کمک به دفع سنگ های ادراری بصورت ایمن و بی خطر مورد استفاده قرار گرفته اند. در اروپا علف طلایی یک گیاه معروف برای درمان عفونت های قسمت تحتانی دستگاه ادراری و پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه است.
شالک دارای گلیکوزیدهایی نظیر سالیسین است و با داشتن اثرات تب بُر و مُدر در درمان مشکلات سیستم ادراری بکار رفته است. مشتقات سالیسیلیک اسید و فلاونوئیدها مسئول اثرات ضد التهاب، مسکن، ضد اسپاسم و آنتی باکتریال شالک هستند و اثرات مفید آن در مشکلات ادرار کردن ناشی از هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) ممکن است به علت وجود لیگنان های روی باشد.
بذر کدو آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز را در in vitro مهار میکند و در in vivo دارای اثرات آنتی اندروژنیک و ضد التهاب است و در درمان علائم BPH به کار می رود. در چند مطالعه تجربی و بالینی اثرات عصاره بذر کدو در برطرف نمودن مشکلات ادراری ناشی از BPH و مثانه تحریک پذیر به اثبات رسیده است. همچنین در یک بررسی بذر کدو بروز کریستالهای اگزالات کلسیم را کاهش داده است.