سرفه عملی ارادی یا غیرارادی به منظورِ پاک کردنِ گلو و مجرای تنفسی از ذرات خارجی، میکروب‌ها، محرک‌ها، مایعات و مخاط از طریق دفع سریع هوا از ریه‌ها است.
فرد می‌تواند به صورت اختیاری یا فقط در اثر نوعی واکنش سرفه کند. هرچند، سرفه می‌تواند نشانی از بیماری جدی باشد، ولی اغلب بدون نیاز به مراقبت پزشکی برطرف می‌شود. به هر حال سرفه کردن را باید جدی گرفت یا حداقل با آن توجه داشت. در این مقاله قصد داریم، دلایل سرفه کردن و راه‌های درمان آن را بررسی کنیم.
در این مقاله می‌خوانید
سرفه چیست؟
در ابتدا، ریشه‌های سرفه را بررسی می‌کنیم، به طور کلی سرفه در سه مرحله ایجاد می‌شود:
- استنشاق (دم)
- افزایش فشار در گلو و ریه‌ها با بسته شدن تارهای صوتی.
- هنگام باز شدن تارهای صوتی، هوا به صورت انفجاری آزاد می‌شود و به سرفه صدای مشخصی می‌بخشد.
سرفه کردن بیش از حد می‌تواند نشانه بیماری باشد. اغلب فرد مبتلا در اثر بیماری‌های عفونی، نظیر سرماخوردگی عادی درگیر سرفه می‌شود. هرچند فرد در اثر بیماری‌های غیرعفونی هم می‌تواند درگیر سرفه شود. در ادامه دلایل سرفه کردن را بررسی می‌کنیم.
دلایل سرفه حاد (درگیری کوتاه مدت)
گاهی فرد در اثر عفونی‌‌شدن دستگاه تنفسی فوقانی (upper respiratory tract infection یا URTI ) و گلو دچار سرفه می‌شود. نمونه‌های این عفونت در بیماری‌های زیر مشاهده می‌شود.
- ابتلا به آنفولانزا
- ابتلا به سرماخوردگی
- ابتلا به لانژیت (عفونت حجره)
گاهی هم پیش می‌آید، فرد دچار عفونت دستگاه تنفسی تحتانی (lower respiratory tract infection یا به اختصار LRTI) می‌شود و در این صورت ریه‌ها دچار عفونت می‌شود. نمونه‌های این عفونت در بیماری‌های زیر مشاهده می‌شود.
- ابتلا به برونشیت
- ابتلا به ذات‌الریه یا سینه‌پهلو (pneumonia)
نکته: گاهی هم سرفه حاد می‌تواند ناشی از تب یونجه باشد.
علل سرفه مزمن (طولانی مدت)
فرد می‌تواند در اثر دلایل زیر درگیر سرفه مزمن شود.
- سیگار کشیدن
- ترشح مخاط از پشت بینی در گلو (بعد از قطره بینی)
- ابتلا به بیماری رفلاکس معده- مری
- ابتلا به آسم
- مصرف برخی از داروها (به عنوان مثال داروهای بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین[۱])
سرفههای مزمن در کودکان بیشتر در اثر آسم ایجاد می‌شود، البته گاهی کودک به دلیل استفاده از قطره بینی هم دچار سرفه می‌شود.
در نهایت اینکه افراد بالغ به دلایلی که کمتر رایج هستند، نظیر، بیماری سل، عفونت‌های قارچی ریه و سرطان ریه هم می‌توانند دچار سرفه مزمن شوند.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟
اگر بیشتر از سه هفته بدون بهبود درگیر سرفه بودید، به پزشک مراجعه کنید. (در دوران کرونا این مدت زمان به سه روز تقلیل یافته است.)
در بیشتر موارد سرفه خیلی جدی نیست، اما در موارد نادری، سرفه مزمن می‌تواند نشانه بیماری جدی باشد و نیاز به درمان دارد.
دلایل دیگری که باید به پزشک مراجعه کنید:
- سرفه بدتر و شدیدتر شده باشد
- در ناحیه گردن تورم یا برآمدگی وجود داشته باشد
- کاهش وزن
- سرفه شدید
- مشکل در بلعیدن
- تغییرات دائمی در صد
- سرفه همراه خون
- مشکل در تنفس
- درد قفسه سینه
- تب‌هایی که پایین نمی‌آید
تشخیص
اگر دکتر تشیخص داد که سرفه در اثر سرماخوردگی معمولی یا آنفلوانزا است، تجویز‌ها و توصیه‌های اصلی استراحت کردن، نوشیدن فراوان مایعات و طی کردن دوره ابتلا خواهدبود. معمولا سرماخوردگی و آنفلوانزا در طول ۱ تا ۲ هفته درمان می‌شوند.
سرفههای ناشی از عفونت‌های ویروسی حتما نیاز به چند هفته دوره درمان و مراقبت‌های پزشکی دارد.
پزشک ممکن است برخی از آزمایشات تشخیصی مانند اشعه ایکس قفسه سینه را هم تجویز کند. حتی شاید دکتر آزمایش از خلط بینی و گلو را برای تشخیص دقیق‌تر تجویز کند.
گاهی پزشک از بیمار می‌خواهد تا در یک لوله‌ای که به دستگاهی متصل است، دم و بازدم داشته باشد. این کار به پزشک کمک می‌کند تا تشخیق دهد، راه هوا بیمار باز است یا مانعی بر سر مسیر هوا قرار گرفته است. این آزمایش به دَم‌سنجی یا اسپیرومتری (spirometry) مشهور است.
گاهی پزشک برای تشخیص دقیق‌تر، بیمار را به متخصص‌های ریه یا گوش‌و‌حلق‌و‌بینی معرفی می‌کند.
درمان
بهترین راه درمان سرفه ناشی از عفونت ویروسی، تقویت سیستم ایمنی بدن است. با تقویت سیستم ایمنی بدن در عمل به بدن قدرت می‌دهید تا با عوامل بیماری‌زا مبارزه کند. به طور کلی این‌گونه سرفه‌ها با تقویت سیستم ایمنی بدن خودبه‌خود درمان می‌شود.
کافنولیکس باریج
درمان سرفه حاد (مناسب برای بیماران دیابتی)
برای دریافت اطلاعات بیشتر روی لینک زیر کلیک کنید.
[۱] مهارکننده آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین (به انگلیسی: ACE-inhibitor) به گروهی از داروها گفته‌می‌شود که با مهار تولید یا عملکرد آنژیوتانسین دو در درمان زیادی فشاری خون (هایپرتانسیون) کاربرد دارد.
