درد یکی از علایم و همچنین یکی از عوارض بیماری زونا است. طیف درد در این بیماری گسترده است؛ ممکن است فقط در حد یک سوزش خفیف باشد (بیشتر در افراد جوان)، ممکن است درد شدید و بسیار آزاردهنده باشد و تا ۳ ماه بعد از رفع علایم ادامه داشته باشد یا ممکن شدت درد چیزی بین این دو حالت باشد. در این مقاله می‌خواهیم در مورد درمان درد زونا در زمان ابتلا و بعد از بهبود بیماری صحبت کنیم و بهترین داروی گیاهی برای تسکین این درد را به شما معرفی کنیم.
در این مقاله می‌خوانید
بیماری زونا چیست؟
بیماری زونا ناشی از عفونت با ویروس واریسلا زوستر است. این ویروس عامل آبله مرغان نیز هست. در واقع زمانی که فردی به آبله مرغان دچار می‌شود، ویروس واریسلا در سیستم عصبی فرد برای سال‌ها به شکل غیرفعال باقی می‌ماند. هر زمانی که این ویروس دوباره فعال شود، بیماری زونا ایجاد می‌شود.
به بیماری زونا، هرپس زوستر یا زوستر هم گفته می‌شود. نشانه اصلی این بیماری بثورات پوستی شبیه به آبله مرغان و قرمزی پوست است که با درد و سوزش همراه است. زونا معمولا به شکل نواری از تاول‌ها در یک سمت از بدن و در یک منطقه‌ی محدود معمولا روی تنه، گردن یا صورت ظاهر می‌شود. درد آزاردهنده‌ترین علامت بیماری است و برای همین درمان درد زونا معمولا خواسته اصلی بیماران است.
بیشتر بیماران ظرف ۳ تا ۵ هفته بهبود می‌یابند. آمار دقیقی از شیوع این بیماری در دست نیست ولی گفته می‌شود که تقریبا ۳۰ درصد از افراد در دوره‌ای از زندگی به زونا مبتلا می‌شوند. همچنین امکان این که یک نفر چند بار به زونا دچار شود وجود دارد که البته نادر است.
آیا زونا واگیردار است؟
زونا واگیردار نیست ولی ویروس واریسلا زوستر واگیردار است. فردی که دچار زونا شده می‌تواند این ویروس را به افراد دیگر منتقل کند و اگر آن‌ها قبلا آبله مرغان نگرفته باشند، به آبله مرغان مبتلا می‌شوند. خطر انتقال ویروس در ۱۰ تا ۱۴ روز اول که تاول‌ها تازه هستند زیاد است ولی بعد از آن که تاول‌ها خشک می‌شوند، خطر انتقال بسیار پایین است.
پس کسی که زونا دارد به افراد دیگر زونا نمی‌دهد ولی می‌تواند باعث ابتلا به آبله مرغان در فردی شود که قبلا آبله مرغان نگرفته یا واکسن آن را نزده است.
درد و سایر علایم زونا
اولین علامت زونا معمولا درد است. این درد گاهی اوقات بسیار شدید است و به شکل سوزش، درد خنجری، سوزن سوزن شدن، درد تیرکشنده، درد همراه با خارش یا درد همراه با بی‌حسی توصیف می‌شود. درد می‌تواند مداوم یا دوره‌ای باشد ولی همیشه محدود به یک سمت بدن است.
مرحله بعدی در زونا که چند روز بعد از درد شروع می‌شود، مرحله ظهور بثورات یا ضایعات پوستی است. ناحیه‌ای از پوست که دردناک بوده به مرور نسبت به لمس حساس می‌شود و با پیشرفت بیماری ممکن است حسی شبیه به آفتاب سوختگی داشته باشد.
۳ تا ۵ روز بعد از شروع درد، ضایعات جوش مانند پوستی به شکل خوشه‌ای پدیدار می‌شوند که نسبت به لمس حساس هستند. چند ساعت تا چند روز بعد این جوش‌ها تبدیل به تاول‌هایی کوچک و در نهایت تاول‌های بزرگ‌تر می‌شوند. معمولا همراه با این ضایعات، قرمزی و تورم پوست هم مشاهده می‌شود.
ضایعات پوستی زونا تقریبا شبیه به ضایعات پوستی آبله مرغان است با یک تفاوت اساسی: تاول‌های آبله مرغان در تمام بدن پخش می‌شوند ولی در زونا این تاول‌ها محدود به یک نوار بر روی پوست هستند.
در نهایت درد ناشی از زونا می‌تواند به حدی شدید باشد که حتی پوشیدن لباس هم برای بیمار غیرقابل تحمل شود. برای همین درمان درد زونا اهیمت زیادی دارد و استفاده از یک داروی گیاهی موثر، اهمیت ویژه پیدا می کند.
بیماری زونا در سالمندان
سالمندان سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و مقابله با انواع عفونت‌ها برای بدن آن‌ها دشوارتر است. به همین جهت احتمال ابتلا به زونا در سالمندان بیشتر است. در سالمندان ممکن است علایم بیماری وخیم‌تر باشد و همچنین احتمال ایجاد عوارض آزاردهنده یا خطرناک بیماری نیز بیشتر است.
درد عصبی پس از زونا که یکی از شایع‌ترین عوارض زونا است در سالمندان بیشتر رخ می‌دهد. برای درمان درد بعد از زونا می‌توان از کرم کپکس باریج استفاده کرد.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که خطر سکته مغزی تا ۶ ماه بعد از تشخیص بیماری زونا در سالمندان به شکل چشمگیری بیشتر است که البته با مصرف داروهای ضدویروسی این خطر کاهش می‌یابد.
بیماری زونا در کودکان
ابتلا به بیماری زونا در کودکان شایع نیست. اگر یک یا چند مورد از موارد زیر در مورد کودکی صدق بکند، خطر ابتلا به زونا برای آن کودک بیشتر است:
- ابتلا به آبله مرغان پیش از یک سالگی
- ابتلای مادر کودک به آبله مرغان در اواخر دوره‌ی بارداری
- اگر سیستم ایمنی کودک به علت بیماری‌های زمینه‌ای یا دریافت برخی درمان‌ها (مثل شیمی‌درمانی) ضعیف شده باشد.
کودکی که واکسن آبله مرغان دریافت کرده نیز ممکن است زونا بگیرد ولی احتمالش کمتر از کودکی است که قبلا به آبله مرغان مبتلا شده است. همچنین در زمانی که زونا بعد از تزریق واکسن رخ می‌دهد، شدت کمتر و علایم خفیف‌تری دارد.
درمان بیماری زونا
داروهای ضدویروسی
مهم‌ترین اقدام برای درمان بیماری زونا مصرف داروهای ضدویروسی است. آسیکلوویر و والاسیکلوویر پرمصرف‌ترین داروهای ضدویروسی برای درمان زونا هستند. این داروها باعث جلوگیری از تکثیر ویروس و پیشرفت بیماری می‌شوند ولی درمان درد زونا نیستند.
کورتون‌ها
کورتیکواستروئیدها یا کورتون‌ها معمولا برای درمان زونا یا درد زونا تجویز نمی‌شوند و بیشتر زمانی کاربرد دارند که زونا چشم یا اعصاب صورت را درگیر کرده باشد.
داروهای مخدر
داروهای مخدر می‌تواند برای کوتاه مدت (در حد چند روز) برای درمان درد زونا استفاده شوند ولی استفاده بلند مدت از آن‌ها باعث اعتیاد می‌شود. از جمله داروهای مخدر می‌توان به مورفین، ترامادول و فنتانیل اشاره کرد.
آنتی هیستامین
آنتی هیستامین ها مثل دیفن هیدرامین برای درمان خارش ناشی از زونا استفاده می‌شوند. این داروها می‌توانند باعث خواب آلودگی شوند.
دوره درمان: زونا چند روز طول می‌کشد؟
به صورت کلی بهبودی از بیماری زونا بین ۳ تا ۵ هفته طول می‌کشد.
درمان درد زونا
درد جزو اولین علایم زونا و همچنین یکی از عوارضی است که ممکن است تا چند ماه بعد از بهبود بیماری برجای بماند.
شایع‌ترین عارضه‌ی زونا، درد عصبی پس از زونا است. دردی شدید که می‌تواند آدم را زمین‌گیر کند و ناشی از آسیب دیدن فیبرهای عصبی است. ویژگی آن دردی مداوم در ناحیه‌ای است که بثورات پوستی زونا قبلا در آنجا وجود داشته است. برای مثال اگر زونا پوست ناحیه سر و صورت را درگیر کند، ممکن است درد در ناحیه صورت تا مدت‌ها بعد از رفع شدن ضایعات پوستی زونا وجود داشته باشد.
شدت درد عصبی پس از زونا می‌تواند به حدی باشد که فرد نتواند به امورات روزمره خود بپردازد. برای همین درمان درد پس از زونا اهمیت زیادی دارد. این دردها معمولا دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- سوزش یا درد تیز و عمیق که تا ۳ ماه (یا بیشتر) بعد از بهبود بثورات پوستی زونا وجود دارد.
- حساسیت شدید به لمس در حدی که حتی برخورد پوست با لباس هم بسیار دردناک است
- احساس خارش یا بی‌حسی (از دست رفتن حس لامسه)
- تضعیف حس دما و لرزش
احتمال دچار شدن به درد پس از زونا در سنین بالا بیشتر است. گفته می‌شود که حدود ۱۳ درصد افراد بالای ۶۰ سالی که به زونا مبتلا می‌شوند، درد عصبی بعد از زونا را نیز تجربه می‌کنند.
علاوه بر سن بالا، عوامل خطرساز دیگر برای ایجاد درد پس از زونا عبارتند از:
- بثورات پوستی شدید و دردناک در زمان ابتلا به بیماری زونا
- اگر بثورات پوستی روی صورت یا تنه باشد
- جنسیت خانم
درمان درد زونا (در حین بیماری یا بعد از آن) دشوار است و ممکن است لازم باشد برای رسیدن به یک درمان موثر، چند روش را امتحان کنید یا ترکیبی از درمان‌های موجود را همزمان باهم استفاده کنید. درمان درد زونا را در ادامه به دو دسته درمان گیاهی و درمان غیرگاهی تقسیم کرده‌ایم.
درمان گیاهی: کرم کپکس باریج
کرم کپکس باریج داری ماده‌ای به نام کپسایسین است که از فلفل قرمز استخراج می‌شود. کپسایسین همان ماده‌ای است که باعث سوزش دهان بعد خوردن فلفل قرمز یا فلفل چیلی می‌شود. این ماده دارای اثرات بی‌حس کننده است و در دنیا به خوبی شناخته شده و برای درمان انواع دردهای عصبی مثل درد زونا توصیه می‌شود.
بیمارانی که از نوروپاتی دیابتی، اوستئوآرتریت و روماتیسم مفصلی رنج می‌برند نیز می‌توانند برای تسکین درد از این کرم موضعی استفاده کنند. کپسایسین با اثر روی فیبرهای عصبی و مهار اعصاب درد باعث بهبود درد می‌شود. همچنین این ماده اثرات ضدالتهابی هم دارد.
در زمان مصرف کرم کپکس حتما نکات زیر را رعایت کنید:
- کرم را تا ۴ بار در روز و به مدت حداقل ۲ هفته و حداکثر ۸ هفته مصرف کنید.
- سوزش از عوارض طبیعی مصرف دارو است و در هفته اول شدید‌تر است. این عارضه گذرا بوده و نشانه حساسیت پوستی نیست. می‌توانید قبل یا بعد مصرف کرم کپکس روغن زیتون روی پوست بمالید تا سوزش بهتر شود.
- در زمان استفاده حتما دستکش به دست کنید.
- از تماس کرم با چشم خودداری کنید.
- از تماس کرم با زخم‌های یا مناطق با پوست حساس خودداری کنید.
- اگر سابقه حساسیت به فلفل دارید، کرم کپکس را مصرف نکنید.
- مصرف این کرم برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمی‌شود.
- اگر دچار حساسیت پوستی شدید، مصرف دارو را متوقف کنید و به پزشک مراجعه کنید.
درمان غیرگیاهی
داروهای زیر می‌توانند به درمان درد زونا کمک کنند:
- بی‌حس کننده‌های موضعی مانند لیدوکائین
- داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین و پره گابالین (نیاز به تجویز پزشک)
- داروهای ضدافسردگی مانند نورتریپتیلین و دولوکستین (نیاز به تجویز پزشک)
- داروهای ضددرد مخدر مانند اکسی کودون (نیاز به تجویز پزشک)
- تزریق کورتون
