تسکین درد و التهاب و درمان بدون عارضه آن
درد تجربه حسی و روحی ناخوشایندی است که با آسیب احتمالی یا واقعی بافت مرتبط میباشد که همانند یک شمشیر دو لبه، از یک سو با بروز آن از وجود عوامل محرک، قبل از آسیب رسانی به بافت و وجود بیماری آگاه میشویم و از سوی دیگر، ترس از درد موجب تاخیر در شروع درمان میشود. بعنوان مثال، یکی از مشکلات عمده بیماران پس از جراحی، تحمل درد بعد از آن است که علاوه بر ایجاد ترس در بیماران برای رضایت به جراحی شدن، تاثیر نامطلوب روحی و روانی در بیماران بوجود میآورد. بدیهی است که تحمل درد سخت است. لذا روش معمول غلبه بر آن، تجویز داروهای شیمیایی ضد درد به خصوص داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) میباشد. بطور قطع، تجویز دارو همیشه بهترین راه چاره کنترل درد نمیباشد و مصرف این داروها، زیانهای فراوان جسمی و روانی و اعتیاد به دارو و هزینه های زیادی را به دنبال خواهد داشت.
در این مقاله میخوانید
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یاNonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs NSAIDs:
- انواع داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
- گروه اول:
- گروه دوم:
- موارد مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
- هشدار:
- روشهای بهتر و کم خطر برای تسکین درد و التهاب:
- لاواند (اسطوخدوس) : Lavandula vera
- ژل موضعی آرومیکس
- روش مصرف:
- اجزاء فرآورده:
- شکل دارویی:
- استاندارد شده:
- نکات مهم:
- موارد منع مصرف
- بارداری و شیردهی:
- عوارض جانبی:
- تداخلات دارویی:
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یاNonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs NSAIDs:
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی داروهائی هستند که التهاب ، درد و تب را کاهش میدهند. این داروها از جمله پرمصرف ترین داروهائی هستند که برای درمان بیماری ها و عوارض مختلف تجویز میشوند. اکثر این داروها در بسیاری ازکشورها بدون نسخه پزشک نیز قابل تهیه هستند و ممکن است بیماران بدون تجویز پزشک آنها را مصرف کنند. به همین علت داشتن اطلاعات کامل برای این نوع داروها اهمیت زیادی دارد.
مکانیسم تاثیر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی با داروهای استروئیدی ) داروهای کورتونی (متفاوت است و نام این دسته از داروها نیز به همین موضوع اشاره دارد، یعنی این داروها حاوی کورتون نیستند. این داروها با ممانعت از آنزیمهایی بنام سیکلواکسیژناز (cyclooxygenase) که در تولید پروستاگلاندین (prostaglandins) نقش دارند، موجب کاهش درد و التهاب و تب میشوند.
از طرف دیگر ممانعت از کار این آنزیمها ، باعث پیدا شدن عوارض مختلف این داروها نیز میشود ، زیرا پروستاگلاندین ها وظایف فیزیولوژیک زیادی در بدن دارند. با آنکه مکانیسم تاثیر این داروها یکسان است ولی در افراد مختلف، اثرات درمانی و عوارض جانبی آن ها ممکن است متفاوت باشد.
انواع داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
بیش از ۲۰ دارو از این دسته داروها در دنیا وجود دارد. این داروها در دو گروه قرار میگیرند:
گروه اول:
داروهائی که بطور غیرانتخابی از عمل هر دو نوع آنزیم سیکلواکسیژناز به نامهای سیکلواکسیژناز (COX-1) و سیکلواکسیژناز۲ (COX-2) ممانعت بعمل می آورند . از این گروه داروهای زیر در ایران وجود دارد:
آسپیرین، ایبوپروفن، ایندومتاسین، دیکلوفناک، نپروکسن، تولمتین، پیروکسیکام، ملوکسیکام.
گروه دوم:
داروهائی که بطور انتخابی از عمل آنزیم سیکلواکسیژناز ۲ ممانعت بعمل میآورند و نسبت به داروهای گروه اول جدیدتر میباشند. داروئی که از این گروه در ایران وجود دارد عبارت است از سلکوکسیب۰
داروهای گروه دوم نسبت به داروهای گروه اول عوارض گوارشی کمتری دارند و گاهی این داروها را برای بیمارانی که با مصرف داروهای گروه اول، دچار عوارض گوارشی نظیر زخم معده ، خونریزی معده و یا دردهای معده شده اند نیزتجویز میکنند. باید درنظر داشت که گرچه عوارض گوارشی سلکوکسیب نسبت به داروهای گروه اول مثل ایبوپروفن و ایندومتاسین کمتر است ولی در عوض ممکن است عوارض قلبی و مغزی آن بویژه در بیماران مسن زیاد ترباشد. عوارض کلیوی، جمع شدن آب و نمک در بدن و بالا بردن فشارخون در هر دو گروه داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی یکسان است.
موارد مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی برای تخفیف دردهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. علاوه بر تسکین درد و کاهش تب ، خاصیت مهم آن ها کاهش التهاب است . این داروها برای تسکین دردهای مختلف ازجمله دردهای زودگذر عضلانی ، سردردهای میگرنی ، دردهای مربوط به قاعدگی، دردهای بعد ازعمل جراحی و یا برای از بین بردن التهاب در بیماریهائی که احتیاج به درمان طولانی دارند مانند آرتریت روماتوئید ، آرتروز و اسپوندیلیت ها تجویز می شوند. بعنوان مسکن، مقدار کمی از هر کدام از این داروها ممکن است کافی باشد ، ولی برای اینکه اثرات ضد التهابی آنها در بیماریهائی مانند آرتریت روماتوئید پدیدار شود ، مقدار بیشتر دارو لازم خواهد بود، مصرف دو یا چند دارو از این دسته داروها بطور همزمان توصیه نمیشود، زیرا اثر درمانی آن ها افزایش نیافته ولی عوارض آن ها بیشتر میشود. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی عموما بشکل خوراکی (قرص یا کپسول) و یا بصورت شیاف و یا انواع تزریقی در ایران موجود است ولی برای بیماریهای مزمن و مصرف روزانه طولانی مدت ، نوع تزریقی این داروها توصیه نمیشود. بعضی از این داروها بشکل ژل و کرم یا پماد موضعی نیز وجود دارند مثل ژل دیکلوفناک یا پیروکسیکام که در درمان ضایعاتی مانند پیچ خوردگی ، کشیدکی و التهاب تاندونها تجویز میشوند. عوارض داروئی با انواع تزریقی، شیاف و موضعی این داروها نیز اتفاق می افتند. عوارض داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی شامل عوارض گوارشی، کبدی، کلیوی، عصبی، آلرژیک و آسم میباشد. خطرداروهای ضد التهابی غیراستروئیدی در صورت وجود بیماری و مصرف داروهای دیگر زیادتر میشود.
هشدار:
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی میتوانند معده را تحریک کرده و در مواردی عملکرد کلیه را تحت تاثیر قرار دهند. هرچه مدت زمان مصرف این داروها بیشتر باشد، احتمال عوارض هم بیشتر میشود. در موقع مصرف داروهای ضدالتهابی، بسیاری از داروهای دیگر را نمیتوان مصرف کرد. داروهای ضدالتهابی گاهی عوارض خطرناک گوارشی شامل زخم ، خونریزی و سوراخ شدن معده و روده ایجاد میکنند. افراد مسن تر از ۵۶ سال و کسانی که سابقه زخم و یا خونریزی گوارشی دارند، باید داروهای ضدالتهابی را با احتیاط زیاد و فقط تحت نظر پزشک مصرف کنند.
صرف نظر از مکانیزم اثر، احتمالا عمدهترین علت استفاده از مسکنهای موضعی، اجتناب از بروز عوارض جانبی سیستمیک است. نگرانی پزشک و بیمار از بروز عوارض بالقوه داروهایی نظیر ضدالتهابهای غیر استروئیدی همواره وجود داشته و ضرورت توجه به مسکنهای اثربخش و ایمن را دوچندان مینماید. مسکنهای موضعی میتوانند نقش مهمی را در مدیریت درمان درد ایفا نمایند. مکانیزم اثر این مسکنها عمدتا در ارتباط با سیستم اعصاب محیطی است هر چند تحقیقات کلینیکی نشان دادهاند که اثر مسکنهای موضعی روی پردازش محیطی انتقال درد، ممکن است موجب تقلیل مکانیزمهای مرکزی درد نیز بشود از این رو مسکنهای موضعی به طور غیر مستقیم در برطرف شدن دردهای با منشاء محیطی یا مرکزی نقش دارند.
روشهای بهتر و کم خطر برای تسکین درد و التهاب:
امروزه مطالعات نشان داده است که بسیاری از مردم به دنبال روشهای درمانی مکمل هستند. از جمله روشهای تسکین غیر دارویی میتوان گرما و سرما درمانی، هیپنوتیزم، موسیقی درمانی و رایحه درمانی (Aromatherapy) را نام برد. از رایحه درمانی برای تسکین درد، کاهش اضطراب، کنترل افسردگی، بی خوابی و خستگی، آسم و حتی ایجاد اعتماد به نفس استفاده میشود. برای رایحه درمانی از مواد موثره موجود در بخشهای مختلف گیاهان استفاده میشود. این اسانسها از طریق استنشاق یا ماساژ دادن وارد بدن شده و اثرات مطلوب خود را بروز میدهند.
مطالعات نشان داده که اسانس لاواند (اسطوخدوس) به عنوان یک روش موثر و ارزان و ایمن میتواند یکی از روشهای جایگزین در طب مکمل باشد. اسانس با مکانیسم های مختلف به کاهش احساس درد در بیماران کمک میکند. این ماده با روشهای مختلفی مانند ماساژ و جذب از طریق پوست، استنشاق و حمام آروماتراپی قابل استفاده است.
ژل موضعی آرومیکس باریج، فرآورده ای است که از ترکیب اسانس لاواند، نعنا فلفلی، اکالیپتوس و رزماری (Rosmarinus officinalis) تهیه شده است و به عنوان یک داروی بسیار موثر برای کاهش درد و التهاب در محل آسیب دیده بکار میرود.
لاواند (اسطوخدوس) : Lavandula vera
لاواند در بیشتر نقاط دنیا به حالت خودرو میروید. اسطو خودوس گیاهی چند ساله به ارتفاع حدود نیم متر با برگ های متقابل ، باریک ، دراز، سبز رنگ، و پوشیده از کرکهای سفید پنبه ای میباشد. اسطوخدوس (لاواند) به طور کلی به فرانسه (Lavande) و به انگلیسی (Lavender) گفته میشود، از خانواده نعناییان و از جنسLavandula دارای گلهای به رنگ بنفش یا آبی به شکل خوشه خشبی و چند ساله با ارتفاع ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر، دارای ساقه هایی چهارگوش که در قسمت های پایین چوبی میشوند. برگهایش نیزه ای شکل و به رنگ سبز تیره است که دارای کرک های فراوانی هستند و به همین دلیل به رنگ خاکستری تا نقره ای دیده میشوند. قسمت هوایی گیاه دارای بوی نافذی است. میوهاش از نوع فندقه میباشد که به رنگ قهوه ای تیره دیده میشود این گیاه بومی ایران نیست و در سالهای اخیر به ایران وارد شده است.
دارای گونههای مختلفی میباشند که بومی مناطق مدیترانهای هستند و به منظور زینتی و عطری نیز کاشته میشوند. از گیاهان مناطق خشک و نیمه خشک است در زمان رویش به تابش نور زیاد هوای گرم و رطوبت کم نیاز دارد. چنین شرایطی باعث افزایش عملکرد گل، کمیت و کیفیت اسانس میشود. به طور کلی اسطوخودوس بسیار کم توقع است. تحقیقات نشان داده است کمیت و کیفیت اسانس ارتباط مستقیمی با میزان نور دارد. بدیهی است که کاشت آن در مناطق کم نور باعث کاهش اسانس و ترکیبات استری (لینانیل استات) میشود.
برداشت گلها، آنها را در کیسه های بزرگ ریخته و بلافاصله جهت استخراج اسانس، گلها را به کارخانه های مربوط منتقل میکنند. گل های باز شدۀ اسطوخودوس از بیشترین اسانس برخوردار هستند.
از نظر ترکیبات شیمیایی برگها و گلهای این گیاه دارای ۵/۰ تا ۵/۱ اسانس، کومارین، فلاونوئید، استرول و تانن هستند. اسانس این گیاه بیرنگ یا به رنگ زرد کمرنگ است و اجزای آن عبارتند از لینالیل استات، لینالول، کامفور و ژرانیول. لینالیل استات مهمترین ترکیب اسانس میباشد که ۳۵ تا ۶۰ درصد اسانس را تشکیل میدهد. در استعمال خارجی جوشانده لاواند، کاهنده درد و ناراحتیهای روماتیسمی، نقرس، کوفتگیها، خونمردگیها و دررفتگیهای اعضای بدن و ضدعفونی کننده زخمها میباشد.
نتایج مطالعات محققین شرکت باریج اسانس، استفاده سنتی از لاواند برای درمان بیماریهای دردناک و التهابی را تائید نموده است. همچنین اثر ضد درد اسانس گیاه نعنا فلفلی (Mentha pipperita) که در طب سنتی از آن به عنوان مسکن یاد شده، مورد بررسی قرار گرفته است و نشان داده شده است که عرق نعنا فلفلی دارای اثر ضد درد است و اثر آن حتی از آسپیرین بیشتر میباشد.
عصاره اکالیپتوس (Eucalyptus spp) نیز درشرایط آزمایشگاهی میتواند سنتز پروستاگلاندین را مهار کند. در مدلهای حیوانی، اثرات ضد التهابی و ضد درد (antinociceptive) اکالیپتوس تایید شده است. در بیماران مبتلا به درماتیت توام با خشکی و ترشح نیز اثر ضد التهابی نشان داده شده است و میتوان از آن به عنوان جایگزین استروئیدهای موضعی استفاده کرد. رزماری نیز ضد درد، ضدعفونیکننده، ضد افسردگی، ضد التهاب، ضد ویروس است و برای معالجه رماتیسم، فلج، سستی اعضاء، تشنج، اختلالات عصبی مفید و موثر است.
ژل موضعی آرومیکس
روش مصرف:
روزی ۳ بار، هر بار یک لایه نازک از ژل موضعی آرومیکس باریج روی ناحیه دردناک و ملتهب مالیده شود.
اجزاء فرآورده:
اسانس لاواند (Lavandula angustifolia)
اسانس اکالیپتوس (Eucalyptus spp.)
اسانس اکلیل کوهی (Rosmarinus officinalis)
اسانس نعنا فلفلی (Mentha pipperita)
شکل دارویی:
ژل ـ تیوب لمینت داخل آلومینیومی ۷۵ گرمی در جعبه مقوایی با بروشور
استاندارد شده:
بر اساس وجود ۱۸۵/۰ درصد منتول و ۱۸/۲ درصد ۱و۸ سینئول در فراورده.
نکات مهم:
موارد منع مصرف
وجود حساسیت شدید نسبت به اجزاء فراورده
بارداری و شیردهی:
مصرف این فراورده در دوران بارداری و شیردهی مجاز است. با این حال بهتر است از مصرف هر نوع دارویی در ۳ ماهه اول بارداری اجتناب شود.
عوارض جانبی:
با مقدار توصیه شده و نحوه مصرف مناسب، عارضه ای مشاهده نشده است. با اینحال احتمال بروز واکنش های حساسیت پوستی خفیف تا متوسط مانند سوزش و قرمزشدن پوست، در افراد مستعد وجود دارد. در اینصورت بهتر است مصرف دارو متوقف و با پزشک مشورت شود.
تداخلات دارویی:
موردی گزارش نشده است.
نکات قابل توصیه:
۱- فراورده را از دید و دسترس کودکان دور نگهدارید.
۲- بلافاصله پس از استفاده، در فراورده را محکم ببندید.
۳- فراورده را دور از نور، در دمای۳۰-۱۵ درجه سانتیگراد نگهداری نمائید.
۴- قبل از استفاده از ژل، ابتدا مقدارکمی از آنرا در ناحیه داخلی ساعد نزدیک مچ دست بمالید. در صورتی که پس از ۲۴-۱۲ ساعت علائم حساسیت پوستی مانند قرمزی، سوزش، خارش یا بثورات جلدی پدیدار نشد میتوانید مصرف ژل آرومیکس را آغاز نمایید.
۵- بهتر است به هنگام استفاده از فراورده از دستکش های پلاستیکی یک بار مصرف استفاده شود.
۶- مراقب باشید فراورده با چشم یا سایر غشاهای مخاطی تماس پیدا نکند.
۷- پس از مصرف ژل، از گرم کردن ناحیه و انجام حرکات ورزشی اجتناب نمایید.
۸- از بکاربردن فراورده روی زخم های باز و پوست آسیب دیده خودداری نمائید.
۹- بهتر است زمان مصرف فراورده نزدیک به زمان خوابیدن نباشد.
۱۰- به تاریخ انقضاء مصرف توجه نموده و از داروی تاریخ گذشته استفاده نکنید.
۱۱- این اطلاعات را نزد خود نگهدارید، ممکن است بخواهید دوباره آن را مطالعه نمائید.