دوری از سیگار و قلیان
در این مقاله می‌خوانید
اهداف آموزشی
بعد از مطالعه این راهنما قادر خواهید بود:
- انواع مواد دخانی را نام ببرید.
- انواع دود دخانیات را نام ببرید.
- عوارض ناشی از مصرف دخانیات را بیان کنید.
- عوارض مواجهه با دود دستِ دوم و دستِ سوم مواد دخانی را بیان کنید.
- توصیه های خودمراقبتی در مورد ترک دخانیات را بیان کنید.
- مضرات مصرف قلیان را بیان کنید.
- به افراد مصرف کننده مواد دخانی کمک کنید تا ترک کنند.
مقدمه
دخانیات، عامل خطر بزرگی برای بسیاری از بیمار یها از جمله ابتلا به بیمار یهای ریوی و قلبی است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالیانه هشت میلیون نفر در دنیا به علت استعمال دخانیات جان خود را از دست می دهند. نتایج تحقیقات حاکی از آن است که چنانچه افراد
در سنین نوجوانی شروع به مصرف دخانیات کنند و به این عمل ادامه دهند، بین ٢٠ تا ٢۵ سال زودتر از افرادی که به هیچ وجه در زندگی خود دخانیات مصرف نکرده اند، خواهند مرد.
انواع مواد دخانی
دخانیات یا مواد دخانی، هر ماده یا فرآورده ای است که تمام یا بخشی از ماده خام تشکیل دهنده آن، گیاه توتون یا تنباکو یا مشتقات آن )به استثنای مواد دارویی مجاز ترک دخانیات به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی( باشد. ماده مؤثره در گیاه تنباکو، نیکوتین است که مصرف آن، میتواند باعث ایجاد وابستگی شود. این مواد بر اساس نوع مصرف به سه گروه اصلی:
- تدخینی
- غیرتدخینی
- سیستمهای الکترونیک انتقال نیکوتین تقسیم می شوند.
گروه تدخینی:
سیگار، سیگار برگ، پیپ، قلیان، چپق و سیگار دست پیچ
گروه غیرتدخینی:
تنباکوی جویدنی: در شرق ایران و بیشتر با نام «ناس » مصرف می شود.
انفیه تنباکو: گردی است که بیشتر از تنباکو به دست می آید، عطسه آور و نشئه کننده بوده و از طریق بینی استفاده می شود.
سیستم های الکترونیک انتقال نیکوتین:
در سا لهای اخیر مصرف نیکوتین با استفاده از تبخیرکنند ه های الکترونیک رایج شده است. این تبخیرکنند ه های الکترونیک به صورت سیگار، سیگار برگ، قلیان و پیپ الکترونیک در دسترس قرار گرفته اند. لازم است بدانید که استفاده از سیگارهای الکترونیک و محصولات مشابه به دلیل دارا بودن عوارض بیمار یزا و مر گ آور مورد تأیید قرار نگرفته و استفاده از آنها به عنوان یک روش ایمن و مؤثر برای ترک مواد دخانی توصیه نمی شود. علاوه بر این، در کشور ما مجوزی برای توزیع و فروش آ نها صادر نشده است.
انواع دود دخانیات
۱ دود جریان اصلی: دودی است که از بدنه ماده دخانی عبور و وارد دهان و ریه فرد مصر ف کننده می شود.
۲ دود دستِ دوم: دود حاصل از استعمال مواد دخانی توسط افراد مصر ف کننده که توسط افراد غیرمصر ف کننده استنشاق می شود.
۳ دود دستِ سوم: ذرات سمّی ناشی از مصرف مواد دخانی که برروی قسمت های مختلف وسایل و سطوح موجود در منزل، خودرو، پوست، مو و لباس افراد مینشیند و افراد غیر مصر ف کننده در تماس با آن قرار میگیرند.
برخی از عوارض زود هنگام و سریع مصرف دخانیات
ریزش موها: با تضعیف سیستم ایمنی افراد در اثر مصرف مواد دخانی، بدن این افراد مستعد ابتلا به انواع بیماری ها می شود.
برخی از این بیمار یها می تواند موجب ریزش موها، ایجاد زخم در دهان، جوش های روی صورت، سر و دست ها شود.
چین و چروک پوست: استعمال دخانیات باعث از بین بردن پروتئینهای انعطا ف دهنده پوست می شود؛ همچنین باعث کاهش ویتامین آ و محدود کردن جریان خون در عروق پوست می شود.
ضایعات شنوایی: ابتلا به عفونت گوش میانی از بیماری های شایع نوزادان و کودکان در معرض مواجهه با دود دخانیات است.
زردی و فساد دندان ها: زردی، بوی بد دهان و فساد دندا نها از عوارض سریع مصرف دخانیات است که در صورت ادامه مصرف، خطر از دست دادن دندان ها ۵/ ۱ برابر نسبت به افراد غیر مصر ف کننده افزایش می یابد. احتمال ابتلا به بیماری های لثه هم وجود دارد. سوزش چشم و ریزش اشک سردرد، حالت تهوع، کاهش اکسیژن خون، افزایش فشارخون و ضربان قلب تشدید آسم و آلرژی.
برخی از عوارض بلند مدت مصرف دخانیات
آب مروارید: افراد مصر ف کننده مواد دخانی، ۴٠ درصد بیش از افراد دیگر در معرض ابتلا به آب مروارید هستند.
سرطان پوست: افراد مصر ف کننده مواد دخانی ٢ برابر بیشتر از افراد غیر مصر ف کننده در معرض خطر ابتلا به نوعی سرطان پوست )پوسته پوسته شدن، برجستگی روی پوست( قرار دارند. نواقص مادرزادی، تولد نوزاد کم وزن، تولد جنین مرده، افزایش سقط جنین.
- استعمال دخانیات علاوه بر سرطان ریه، سبب سرطان سیستم گوارشی مانند دهان، حنجره، زبان، لبها و گلو می شود و در معده، کلیه، مثانه، مری و یا پانکراس تمام افراد و در بانوان خطر سرطان رحم را چند برابر افزایش میدهد، در ضمن اثرات بسیار نامطلوبی بر بیماران دیابتی دارد.
- ناتوانی جنسی در مردان و کاهش تولید اسپرم
- کاهش حافظه و توانایی شناختی کند شدن جریان خون در اندام ها
- تضعیف سیستم ایمنی بدن
- انسداد عروق خونی و ابتلا به بیمار یهای قلبی و ریوی از جمله
- سکته قلبی و مغزی.
- برونشیت و آمفیزم
- زخم معده
- کاهش و از دست دادن احساس چشایی، بویایی، تغییر در میزان ترشح بزاق دهان و خشکی دهان.
برخی از عوارض مواجهه با دود دستِ دوم و دستِ سوم مواد دخانی
مواجهه با دود دست دوم مواد دخانی، خطر سرطان ریه و بیمار یهای عروق کرونر قلب را در بزرگسالانی که دخانیات مصرف نمی کنند، افزایش میدهد. در کودکان، دود دست دوم دخانیات خطر نشانگان مرگ ناگهانی نوزاد، عفونتهای مزمن گوش میانی و بیمار یهای تنفسی نظیر آسم و عفونت ریه را افزایش میدهد. با توجه به اینکه کودکان وزن کمتری داشته و زمان بیشتری را در منزل سپری میکنند و با سطوح حاوی ذرات دود مواد دخانی در تماس هستند، امکان ابتلا به بیماری و مسمومیتهای ناشی از مواجهه با دود دست دوم و سوم مواد دخانی برای آنها بیشتر است. آخرین گزارشات سازمان جهانی بهداشت حاکی از مرگ سالیانه یک میلیون نفر از مردم جهان در اثر مواجهه با دود دخانیات است.
فواید ترک دخانیات هنگامی که دخانیات را کنار میگذارید…
۲۰ دقیقه بعد:
فشارخون و نبض طبیعیتر میشود. گردش خون در بدن به ویژه در دستها و پاها بهبود مییابد.
۸ ساعت بعد:
میزان اکسیژن خون به حد طبیعی باز میگردد. میزان مونواکسیدکربن خون به سطح طبیعی بر میگردد.
۲۴ ساعت بعد:
گاز سمی مونواکسیدکربن بدن را ترک گفته و ریهها شروع به بیرون دادن ترشحات و ذرات انبار شده میکنند.
۴۸ ساعت بعد:
به شما تبریک میگوییم.
حالا بدن شما از هرگونه نیکوتین پاک شده است. آیا دقت کرده اید که حس چشایی و بویایی ¬تان چقدر بهبود یافته است؟
۷۲ ساعت بعد:
نفس کشیدن آسانتر شده است. حالا شما انرژی بیشتری دارید.
۲-۱۲ هفته بعد:
گردش خون در سرتاسر بدن بهتر شده است، عملکرد ریه ها بهبود یافته و حالا شما راحتتر میتوانید راه بروید و ورزش کنید.
۳-۹ ماه بعد:
کارایی ریه ها ۵ تا ۱۰ درصد افزایش یافته و مشکلات تنفسی شما کمرنگ تر شده است. با سرفه، تنگی نفس و خس خس سینه خداحافظی کنید
۵ سال بعد:
حالا خطر بروز حمله قلبی در شما فقط نصف فردی است که تاکنون دخانیات مصرف نکرده است.
۱۵ سال بعد:
احتمال بروز سرطان ریه و حمله قلبی در شما مانند فردی است که تاکنون دخانیات مصرف نکرده است.
توصیه های خودمراقبتی در مورد ترک دخانیات
بسیاری از مصر ف کنندگان دخانیات که تا حدودی از خطرات استعمال دخانیات آگاه هستند، مایل به ترک آن بوده و ممکن است تلاشهای ناموفقی نیز برای ترک دخانیات انجام داده باشند. مشاوره و دارودرمانی میتواند میزان موفقیت ترک را در سیگاری هایی که اقدام به ترک میکنند، تا دو برابر افزایش دهد. ترک سیگار نیاز به زمان دارد. ابتدا باید خواست، تا بعد توانست. در بهترین روش باید ابتدا به آن فکر کرد؛ تصمیم گرفت و اراده را تقویت نمود؛ ضررهای سیگار و فواید ترک سیگار را دانست و یک روز را برای ترک سیگار انتخاب کرد.
تحقیقات نشان داده است که در صورت کاهش تعداد سیگار مصرفی به کمتر از ۵ تا ۷ نخ در روز، فرد سیگاری کمترین علایم نشانگان ترک نیکوتین را پس از قطع کامل استعمال دخانیات تجربه میکند. بنابراین یکی از مهم ترین اجزای موفقیت در ترک، کاهش سیگارهای مصرفی تا زمان روز ترک است. برای کاهش تدریجی تعداد سیگارهای مصرفی خود به کمتر از ۵ تا ۷ نخ در روز، به موارد زیر عمل کنید:
۱ نوع سیگار خود را عوض کنید.
۲ سیگار را نصفه بکشید و مابقی آن را دور بیندازید.
۳ دست سیگار کشیدن تان را عوض کنید. اگر راست دست هستید، از این به بعد سیگارهای تان را با دست چپ روشن کنید و بالعکس.
۴ هر روز روشن کردن اولین سیگار روز را به تاخیر بیاندازید.
۵ به هرکدام از سیگارهایی که روشن میکنید، فکر کنید. هر سیگاری را که میخواهید روشن کنید، «از خودتان بپرسید آیا واقعاً کشیدن آن ضروری است؟
۶ آب بنوشید. هر وقت هوس سیگار کردید به جای روشن کردن سیگار، یک لیوان آب را جرعه جرعه بنوشید.
۷ بدون سیگار از منزل یا محل کار خارج شوید.
۸ زیرسیگار یها را خالی نکنید.
آنچه در مورد قلیان باید بدانید
۱ بر خلاف باورهای سنتی، دود حاصل از قلیان معادل دود ۱۰۰ نخ سیگار است و نه تنها تمام ۷۰۰۰ ماده سمی و ۷۰ ماده سرطا نزای موجود در سیگار را دارا بوده، بلکه مونواکسید کربن بیشتری تولید میکند.
۲ دود قلیان مجموع های از عوامل سرطا نزای دیگر هم دارد که ناشی از سوختن ذغال است. این مواد به عنوان عامل اصلی بروز سرطان ریه، بیمار یهای قلبی – عروقی و سایر بیمار یهای شناخته شده است.
۳ خطر انتقال بیمار یهای عفونی مانند سل و هپاتیت به دلیل استفاده مشترک از قطعه دهانی و دستان آلوده وجود دارد. به دلیل مرطوب بودن را ههای هوایی و مجرای خروج دود، دود قلیان میتواند عامل مهمی برای رشد میکرو بها و قارچ باشد. تحقیقات نشان داد ه اند که مواد داخل لوله قلیان حاوی صدها نوع قارچ و میکروب بوده و این میکرو بها و قار چها به راحتی توسط دود، وارد دستگاه تنفس شده و عفونتهای مزمن ایجاد میکنند. در ابتدا شخص متوجه بیماری خود نمیشود ولی سالهای بعد به دلیل نفوذ این قار چها و میکرو بها در لایه های مختلف ریه، بیمار یهایی مثل برونشیت، آمفیزم ریه و در نهایت آسم ایجاد میشود و این در حالی است که شخص هنگامی به بیماری خود پی میبرد که متاسفانه چار ه ای جز تحمل بیماری تا آخر عمر نخواهد داشت.
۴ متاسفانه به اکثر تنباکوهایی که در سا لهای اخیر به بازار آمده، اسانس هایی اضافه میشود که به علت حرارت زیاد، موادی را وارد بدن میکند که عوارض ناگواری برای انسان به دنبال دارد که علاوه بر تحریک
دستگاه تنفسی موجب حساسیت و آلرژی و سرفه های مزمن همراه با خلط میشود.
۵ تنباکوی معسل / معطر حاوی ۷۰ تا ۸۰ درصد مواد افزودنی و اسانس و ترکیبات شیمیایی است که به دلیل ایجاد بو و طعم میو ه ها و گیاهان پرفایده، بسیاری از جوانان و افراد را با ایجاد تصور ذهنی غلط نسبت به مفید بودن مصرف آن گمراه میکند.
۶ برخی از سودجویان و عرضه کنندگان قلیان برای جذب مشتری و سود بیشتر، اقدام به افزودن مواد روا نگردان (مانند گراس و حشیش) به توتون مصرفی قلیان مینمایند.
بعضی از باورهای نادرست درباره قلیان
۱ باور عمومی بر آن است که عبور دود از میان آب درون محفظه شیشه ای موجب تصفیه آن می شود. این باور، اشتباه محض بوده زیرا نیکوتین قابل حل در آب نیست و سموم موجود در دود قلیان نیز محلول در آب نیستند؛ لذا آب موجود در ابزار قلیان تاثیری بر کاهش سمیت و سرطانزایی دود حاصله از مصرف قلیان ندارد.
۲ قلیان کشیدن باعث صمیمیت می شود، به خصوص وقتی شیلنگ آن را به هم میدهیم! این طرز مصرف قلیان که در آن قسمت دهانی شیلنگ بین افراد جابه جا می شود باعث انتقال بیماری هایی مثل هپاتیت، تبخال و سل می شود.
۳ دود قلیان مثل دود سیگار تلخ نیست!
به طور قطع برای این امر مواد افزودنی بیشتری به توتون قلیان اضافه کر ده اند. در نظر بگیرید که دود قلیان به خاطر ذغالی که در سوختن آن به کار می رود، خیلی بیشتر از سیگار حاوی مونواکسیدکربن است. قلیان در حرارت پایین تری نسبت به سیگار میسوزد و در نتیجه مونواکسیدکربن و قطران بالاتری دارد.
۴ درست است که در قلیان هم توتون وجود دارد، ولی قلیان کشیدن
مثل سیگار اعتیاد نمیآورد! باید دقت کنید که اولین قدم های اعتیاد به نیکوتین و بسیاری از مواد مخدر می تواند با استعمال قلیان آغاز شود. توتون تنها یک چهارم وزن ما ده ای که برای استعمال قلیان استفاده می شود را شامل میشود و بقیه آن را مواد افزودنی تشکیل میدهند و در نتیجه ما ده ای که مصرف می شود حاوی نیکوتین و بسیاری مواد سمی دیگر است. به خاطر وجود نیکوتین کمتر )ماده ای که فرد به خاطر آن قلیان را مصرف می کند(، پک های مصر ف کنندگان قلیان عمیق تر و در نتیجه ضررهای قلیان نسبت به سیگار به مراتب بیشتر خواهد بود.
۵ هیچوقت نشنیدم که توی قلیان هم مواد سمی مثل سیگار باشد! تهیه کنندگان توتون قلیان به خوبی از ترفندهای گوناگون برای فروش هرچه بیشتر محصولات خود استفاده میکنند. در نظر بگیرید که با مصرف دود قلیان به خاطر ذغالی که در سوختن آن به کار میرود، خیلی بیشتر از سیگار حاوی مونواکسیدکربن است. در اماکن عمومی فقط قلیان آماده، تحویل شما می شود و هرگز بسته های آلوده و فاسدشده توتون قلیان را نمی بینید.
۶ برای اشخاصی که در مجاورت دود قلیان دیگران قرار میگیرند، هیچ خطری برای سلامت وجود ندارد! یک ساعت در معرض دود قلیان دیگران بودن، برابر است با مصرف همزمان ۶ تا ۸ نخ سیگار. میزان مونواکسیدکربن و گازهای سمی در خون افراد در معرض دود قلیان برابر با میزان این گازها در خون افراد مصرف کننده قلیان است.
۷ مواد معطر موجود در قلیان مثل اسانس میو ه ها، باعث کم ضررتر شدن قلیان می شوند! موادی که به توتون قلیان اضافه می شوند فقط برای تبدیل بوی بد توتون به بوی خوب و دلفریب است و در عین حال سرطان زا است. این بو، بوی صنعت دخانیات است نه بوی توتون قلیان.
توصیه های خودمراقبتی طب ایرانی
در دوری از سیگار و قلیان
طب ایرانی در خصوص سبک زندگی سالم و پیشگیری و درمان بیمار یها، راهکارهای متعددی را ارایه میدهد؛ بدیهی است بررسی دقیق علت هر شکایت و انتخاب بهترین راه کار با بهره گیری از دستورهای طب رایج و طب ایرانی باید مدنظر قرار گیرد.
راه کارهای طب ایرانی در مواجهه با دود دخانیات:
تغذیه: تدابیر تغذیه در سه بخش اصلاح رو شهای خوردن، پرهیزها و توصیه های غذایی بیان شده است که به شرح زیر بیان می شود:
مصرف آب حاوی چند قطره سرکه، به جای آب خالص توصیه می شود مصرف سیب و آلو بخارا، پسته، به، خاکشیر و پونه را در رژیم غذایی خود به طور منظم داشته باشید.
حکمای طب ایرانی برای رفع ضرر تنباکو به خصوص در مورد افرادی که مجبورند در کنار فردی سیگاری زندگی کنند، مصرف شیر تازه را توصیه می کرده اند. دود کردن گل سرخ، اسپند، پوست خشک انار، در رفع ضرر دود دخانیات موثر است.
